كاركردهاي الهياتي سكوت در آثار مولانا

Silence and Its Applications in theRumi’s Works

سكوت يكي از مهم ترين بن مايه هاي الاهيّات عرفاني، به‌نحو اعم، و الاهيّات سلبي،به ‌نحو اخص، است. سكوت آخرين مرحله كوشش عارف و الهي‌دان عرفاني در تلاش براي سخن‌گفتن از خداست. در اين مرحله، تمام ترفندها و روش هاي زباني عارف رنگ مي-بازند. در نوشته پيش‌رو به كاركردهاي الاهيّاتي سكوت در آثار مولانا مي پردازيم. در ابتدا به نقش محوري سكوت در آثار وي اشاره مي كنيم. سپس به دلايل اخلاقي‌ـ ‌رواني و نيز دلايل زباني ‌ـ ‌معرفتي دعوت به سكوت در آثار اين عارف مي پردازيم. رابطه معكوس عقل و سخن‌گفتن، نجات بخشيِ خاموشي، پرهيز از پريشاني ضمير و نيل به جمعيت خاطر به مدد خاموشي، مراعات حال مخاطب، رازپوشي، پرهيز از خاصيّت تخديري سخن وري، و پرهيز از كبر از مهم ترين دلايل اخلاقي‌ـ‌رواني دعوت به سكوت است و ظرفيّت محدود زبان در بيان حقايق، بيان ناپذيري خدا و تلاش براي حفظ وحدت و رهايي از عالم مادّي، به طور اعم، و زبان بشري، به طور اخص، از دلايل زباني ‌ـ ‌معرفتي فراخواندن به خاموشي به شمار مي آيد. در بخش آخر اين مقاله نيز چرايي سخن‌گفتن به رغم فراخواندن به سكوت را بررسي مي كنيم. از مهم ترين دلايل و علل سخن‌گفتن عارف و الهي‌دان، به رغم دعوت به سكوت، به مواردي هم چون به سخن در آمدن عارف از جانب خدا، سخن‌گفتن به واسطه اضطراري دروني، سخن‌گفتن از سر عشق ورزي به خدا و خلق، جنبه تعليمي سخن و ارايه قرينه اي بر بيان ناپذيري اشاره مي توان كرد.

Silence is one of the most important elements in mystical theology, generally, and in negative theology, particularly. Silence is the last stage to which the mystic or the mystical theologian reaches in talking of God. In this stage, all the linguistic methods of the mystic disappear. In this paper, firstly, we will discuss the central role of the silence in the Rumi’s works. Then we will argue the moral-psychological and linguistic-cognitive reasons which Rumi had for calling to silence. Some of these reasons are saving role of the silence, the oppositional relation between rationality and talking, avoiding mental disturbance, keeping the secrets, observing the capacity of the audience, and the limitations of the language. Finally, we will discuss, from Rumi’s viewpoint, why the mystics talks too much of God despite their calling to silence. In this relation, some reasons, such as a psychological obligation, being made to talk by God, talking by the love of God, and talking as an instructional device, will be mentioned.