همانندي ديوان‏سالاري سلجوقيان با ديوان‏سالاري ساسانيان و اهميت نقش وزير در ميان دو دولت

The similarity of Seljuks’ bureaucracy with Sassanid bureaucracy and importance of the minister role among the two governments

سلجوقيان موفق شدند حكومتي قوي و امپراتوري‏اي گسترده بنا نهند كه در تاريخ ايران بعد از اسلام سابقه نداشت. حكومت هاي پيش از سلجوقيان چندان قدرت گسترده‏اي نداشتند و تشكيلات نسبتاً ضعيف تري در ساختار دولتي و حكومتي خود برقرار ساخته بودند. سلجوقيان براي اداره‏ي قلمرو وسيع خود كه با حدود قلمرو دولت ساساني برابري مي كرد، نيازمند وجود ديوان‏سالاري قوي و منسجمي بودند. گسترش نهاد وزارت و وجود ديوان‏هاي مختلف به همراه نقشي كه ديوان‏سالاران ايراني در آن ايفا كردند، بر اهميت حكومت سلجوقي افزوده بود. تاثيرات فكري و سياسي خواجه نظام الملك از انديشه هاي ايران باستان، بدون ترديد برقراري نظام ديوان‏سالاري قوي‏تر از قبل و متاثر از عصر ساساني را در آن زمان باعث گرديده بود. بررسي ديوان وزارت در عصر ساساني و مقايسه‏ي آن با تشكيلات ديوان‏سالاري عصر سلجوقي به همراه آنچه ماوردي و غزالي درباره‏ي اهميت نقش وزير در آثار خود آورده اند، روشن خواهد كرد كه چگونه همانندي ميان نظام ديوانسالاري سلجوقيان با نظام ديوان‏سالاري ساسانيان برقرار بوده است. بررسي نقش و ميزان تاثيرپذيري سلجوقيان از تشكيلات ديواني پيش از خود و بالاخص وجوه تشابه اهميت وزير در عصر سلجوقيان با دوره‏ي ساساني، علاقه‏مندي سلجوقيان را به ايجاد امپراتوري بزرگي همسان با عصر ساساني، مشخص مي كند.

The Seljuks succeeded in creation a strong government and a widespread empire that was unrecorded in the history of Iranian Islamic Age. The government before the Seljuks had not so widespread power and had established rather weaker organizations in their state and govermental and structure. The Seljuks for managing their vast territory which could be compared with the Sassanid territory bounolaries needed a strong and coherent bureaucracy. Expansion of ministry institution and different courts (divans), with the role of Iranian bureaucrats in it, added to the Seljuks government importance. Khwaja Nezam-ul Molkʹs cultural and political impression from the ancient Iranian ideas, doubtless, caused establishmen of bureaucratic system stronger than before and affected by Sassanid age in that time. Researching ministry court in the Sassanid age and its comparison to Seljuks bureaucratic organization with what Maverdi and Ghazzali brought in their works, about the importance of minister role, will show, how has been the Seljuks’ bureaucratic system with the Sassanid bureaucratic system. Searching the role and rate of the Seljuks from previous organization and specially the similarity of minister importance in the Seljuks age with Sassanid age, defines, Seljuks favorites for creation a great empire similar to the Sassanid age.