چالش‌ها و چشم‏اندازهاي توسعه مبتني بر دانايي در ايران: نگاه از زاويه آموزش پايه

Challenges and Perspectives in Knowledge Based Development in Iran: Basic Education Approach

نهاده اصلي الگوي نوظهور اقتصاد دانايي‏محور، دانش و كاربرد آن است. اين الگو نيازمند آگاهي‏ها و آمادگي‏هاي پايه‏اي است كه اكثريت وزن آن را سرمايه انساني كارا تشكيل مي‏دهد. بنابراين مساله اصلي مقاله آن است كه در شرايطي كه مناسبات جهاني در حوزه اقتصاد بر اساس الگوي اقتصاد دانايي‏محور سامان مي‏يابد، واردات فناوري، گسترش عجولانه آموزش عالي و به طور كلي تقليد از كشورهاي توسعه‏يافته، بدون توجه به زيرساخت‏هاي اقتصاد دانايي‏محور، مشكل‏گشاي مسايل اصلي كشورهاي در‏حال‏توسعه نخواهد بود. از آنجا كه آموزش همواره رابطه‏اي تنگاتنگ با توسعه اقتصادي داشته، به عنوان يكي از راه‏كارهاي اساسي و البته يكي از اركان مهم اقتصاد دانايي‏محور، مقوله آموزش به طور كلي و آموزش پايه به طور خاص در اين مقاله مطرح مي‏شود. به طوري‏كه فرضيه تحقيق از اين قرار است كه «بهبود آموزش پايه در ارتباط مستقيم با پيشرفت شاخص اقتصاد دانايي‏محور است». در اين بررسي از روش توصيفي- تحليلي و روش علّي استفاده شده است تا در ابتدا به مفاهيم و تعاريف كليدي اين عصر پرداخته شود و سپس بر اساس روش‏شناسي بانك جهاني در مورد شاخص اقتصاد دانايي‏محور و مباحث تيوريك ذكر شده، وضعيت ايران در ارتباط با اقتصاد دانايي‏محور و آموزش در سال‏هاي 1388- 1375(2009-1995) روشن شود. نتايج پژوهش، نشان‏دهنده ضعف ايران در تامين آموزش پايه‏اي است كه بتواند دستيابي به جامعه‏اي دانش‏بنيان را ممكن سازد. اين ضعف ريشه در مواردي چون وجود فضاي رانتي، عدم توجه به اهميت آموزش پايه در برنامه‏ريزي كلان نسبت به آموزش عالي و هم‌چنين ضعف استراتژي‏هاي اتخاذ‏شده در آموزش و پرورش دارد. از اين رو انجام اصلاحات آموزشي از سمت آموزش عمومي به آموزش عالي، ايجاد شايستگي‏هاي كليدي، و ايجاد ارتباطي كارا و مستمر ميان آموزش عمومي، بازار كار و آموزش عالي مي‏تواند در بهبود شرايط نهادي و دستيابي به فضاي دانش‏بنيان موثر واقع شود.

The main input of the knowledge based economy (KBE) is knowledge and its application. This model requires an authentic fundamental knowledge and preparations in which the effective human capital has the main weight. So the main subject of this research is that, under conditions in which the global economic relations are knowledge oriented, importing technologies, expanding the tertiary education and following developed countries policies, without considering the infrastructure of KBE, cannot be the proper solution for developing countries. As education has always had close relationship with economic development, education in general and basic education in specific has been considered as essential ways to operate in this new model and also as one the main pillars in KBE. “Development in basic education has direct relationship with the development of KBE index” is our hypothesis. In this survey a descriptive- analytical and also cause and effect procedures have been chosen to deal with key definitions of this era. Then, using the World Bank knowledge based economy measurement (Knowledge assessment measurement-KAM), the status of knowledge economy index (KEI) in Iran for the years 1995-2009, will be investigated. According to the findings of this research, it can be concluded that the function in Iran in the field of providing a kind of basic education which can be a mean to KBE, has been weak. This weakness has reasons such as a rentier atmosphere, lack of attention toward the importance of basic education in comparison to tertiary education in macro planning and improper strategies in the field of education. So having educational adjustments from basic to higher education, developing core competencies and establishing an effective and continuous relation between basic education, higher education and labor market can lead to an improvement of an institutional framework and of course achieving to KBE.