بررسي عوامل موثر در مديريت پايدار منابع آب زراعي در بخش شمالي حوزه آبخيز مدرس، استان خوزستان

Analyzing affected factors on sustainable on-farm water resources management in modaress watershed of Khuzestan province

در شرايط كنوني كاهش كمي و كيفي منابع آب به يك معضل جهاني تبديل شده است. اين موضوع در كشور ايران، بخش كشاورزي را دچار مشكلات فراوان كرده است. هدف اصلي تحقيق حاضر، تحليل مديريت پايدار منابع آب زراعي در حوزه آبخيز مدرس در استان خوزستان مي‌باشد. اين تحقيق از نوع تحقيقات كاربردي و به روش توصيفي و همبستگي بوده و از تكنيك تحليل عاملي در تعيين عوامل موثر بر مديريت پايدار منابع آب زراعي استفاده شده است. تعداد نمونه آماري بر اساس فرمول كوكران برآورد گرديد (1370 =n=141 N). روش جمع آوري اطلاعات از طريق مطالعه اسنادي و به شيوه ميداني بوده است. در بخش ميداني با استفاده ار روش نمونه‌گيري ساده از 18 روستا اطلاعات جمع آوري شد. براي سنجيدن اعتبار پرسشنامه ضريب كرونباخ آلفا برابر با 84 درصد محاسبه گرديد. بر اساس نتايج حاصل بين ميزان بازديد از مزارع نمايشي، مشاركت اجتماعي، متغيرهاي سطح تحصيلات، ميزان استفاده از كانال‌هاي ارتباطي، ميزان شركت در كلاس هاي آموزشي، درآمد، سطح مكانيزاسيون، مشورت با ساير گندمكاران و ميزان تماس مروجان كشاورزي با گندمكاران با متغير سطح مديريت پايدار منابع آب زراعي در سطح 001/0 رابطه مثبت و معني داري به دست آمد. در ادامه به منظور تعيين عوامل موثر بر سطح مديريت پايدار منابع آب زراعي از تكنيك تحليل عاملي بهره گرفته شد. به منظور بررسي مناسب بودن داده ها براي تحليل عاملي از آزمون‌‌هاي بارتلت و كا ام او (7254/342= Sig=0/000, Bartlett test= و 0/72 =KMO) بهره گرفته شد. نتايج حاصل نشان مي‌دهد كه داده‌ها براي تحليل عاملي مناسب مي‌باشند. بر اساس نتايج حاصل از تحليل عاملي مشخص شد كه پنج عامل: ويژگي‌هاي اقتصادي، متغيرهاي فعاليت‌هاي آموزشي و ترويجي، فعاليت‌هاي اجتماعي، دانش و اطلاعات و حمايت هاي دولت در مجموع 71 درصد تغييرات سطح مديريت پايدار منابع آب زراعي راتبيين مي نمايد. يعني اگر در برنامه ريزي‌هاي مختلف اين پنج عامل مورد توجه مناسب قرار گيرد، مي‌توان اعتقاد داشت كه بهبود سطح دانش فني گندمكاران شهرستان اهواز در زمينه كشاورزي پايدار در حد بالايي تحت پوشش قرار گرفته شود.

The purpose of this study was to determine the related factors to sustainable on-farm water resources management in modaress watershed of Khuzestan province. The research design was a descriptive and correlation surveying method and factor analysis technique. Wheat farmers in north of Modaress watershed were the target population for this study. A random sample of wheat farmers selected (N=1370, n= 141). The main result of the study revealed that there exist correlation between the level of education, participation in extension course, rate of using communication channel, rate of farm demonstration visit, social participation, mechanization level, rate of extension agent visit with sustainable on-farm water resources management were significantly positive. By using Bartlett’s test and KMO test determine whether research variables are appropriate for factor analysis (Sig=0/000, Bartlett test=7254.342 , KMO=0.72).The number of factors was determined using Scree plot, Eigenvalue and percent of variance. An examination of the items and their factor loadings was used to understand the nature of the five factors. To reduce subjectivity, items with factor loading equal to or greater than 0.5 were considered most important when factors were labeled. The nine factors were labeled (1) Extension and education activities, (2) Economical characteristics, (3) Governmental support, (4), (5) Social characteristics. The results obtained from the factors analysis reveal that the six factors explain 71% of the variation of the sustainable on-farm water resources management.