مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - مهر‌گذاري ژن‌ها و بيماري‌هاي ژنتيك: مروري بر دو نشانگان پرادر-ويلي و آنجلمن

چكيده فارسي :

به بروز افتراقي يك ژن، بسته به اينكه از پدر يا مادر به ارث رسيده باشد، مهرگذاري ژني مي‌گويند (1). مهرگذاري ژنوم به صورت اپي‌ژنتيك، يك منطقه ويژه را بر اساس خاستگاه آن از پدر يا مادر علامت‌گذاري و بيان يا عدم بيان آن را تنظيم مي‌كند (2). مهرگذاري ژن‌ها طي تكوين سلول‌هاي جنسي يا پس از لقاح و در مرحله‌اي كه هسته گامت‌ها در سيتوپلاسم سلول تخم از هم جدا هستند، انجام مي‌‌شود. مهرگذاري در طي تشكيل سلول‌هاي جنسي پاك‌ مي‌شود و دوباره استقرار مي‌يابد، به‌اين‌ترتيب مهرگذاري ويژه و مناسب جنسيت، به فرزند منتقل مي‌شود (3). اولين ژن مهرگذاري‌شونده عامل رشد شبه انسولين 2 (IGF2) نام دارد كه در سال 1991 در موش شناسايي شد (4 و 5). حدود 50 ژن مهرگذاري‌شونده مشابه در ژنوم انسان و موش شناسايي شده است. اين ژن‌ها عموماً به‌صورت دسته‌اي قرار مي‌گيرند. درون اين دسته‌هاي ژني، ژن‌هايي با مهرگذاري پدري و مادري وجود دارند. مهرگذاري ژن‌هاي نزديك معمولاً يا پدري و يا مادري و نشان‌گر وجود چندين روند تنظيمي درون دسته‌هاي ژني است (6). ژن‌هاي مهرگذاري‌شده در انسان بر روي كرموزوم‌هاي 1، 6، 7، 11، 13، 14، 15، 19، 20 و X قرار دارند (7). دو دسته ژني مهرگذاري‌شونده در انسان، يكي در بازوي بلند كروموزوم 7 (7q15) و با اندازه يك ميليون جفت ‌باز (1Mbp) و ديگري در بازوي بلند كروموزوم 15 (15q11-q13) و با اندازه 2 ميليون جفت باز (2Mbp) شناسايي شده ‌است. مهرگذاري احتمالاً با تنظيم رشد و نمو در طي بارداري و مراحل اوليه شيرخوارگي و رفتارهاي پيچيده انساني مثل جنون جواني، تمايل به الكل، زبان‌آموزي و تعامل اجتماعي ارتباط دارد (8).