مديريت دانشگاهي و پاسخ‌گويي؛ ضرورت استقلال و آزادي علمي از ديدگاه اعضاي هيات‌علمي

Higher Education Administration and Accountability; the Necessity of Autonomy and Academic Freedom from Faculties’ Viewpoint

مقدمه: اصالت و پويايي فعاليت‌هاي دانشگاه نياز به جوي آزاد و دموكراتيك دارد و از اصول پشتيبان اعضاي هيات‌علمي به شمار مي‌رود. اعطاي استقلال به دانشگاه‌ها نيز سياستي اصولي براي افزايش مسووليت‌پذيري، پاسخ‌گويي و پويايي آن است. پژوهش حاضر با هدف بررسي وضعيت استقلال و آزادي علمي در دانشگاه از ديدگاه اعضاي هيات‌علمي انجام شد. روش‌ها: جامعه آماري پ‍ژوهش را 550 عضو هيات‌علمي دانشگاه علوم پزشكي شيراز تشكيل مي‌دهند. بر اساس جدول مورگان نمونه‌اي مشتمل بر230 نفر از اعضاي هيات‌علمي به نسبت دانشكده‌هاي مختلف انتخاب گرديد. آزادي علمي، استقلال دانشگاه، و تاثير سياست-هاي خارجي توسط پرسشنامه محقق‌ساخته با 15 سوال بسته پاسخ در مقياس ليكرت مورد سنجش قرار‌گرفت و نمره هر گويه از 100 محاسبه گرديد. روايي پرسشنامه توسط صاحب‌نظران و پايايي آن با ضريب آلفاي كرونباخ 91/0 تاييد شد. نتايج: ميانگين نمره اختصاص يافته به حيطه هاي اصلي شامل استقلال دانشگاه‌ها(3/21±3/81)، تاثير سياست‌هاي خارجي (5/20±9/76)، و آزادي علمي (6/21±3/73) بود. در بين گويه‌ها عدم استقلال مالي دانشگاه و وابستگي به بودجه دولتي (6/85)، تاثير روابط سياسي بر روابط علمي بين‌المللي (1/79)، تاثير نگرش‌هاي سياسي مديران دانشگاهي بر فضاي علمي (9/76)، تغيير مداوم برنامه‌ها بعد از تغييرات مديريتي (5/76) از جمله مواردي بودند كه بيشترين ميانگين مشكلات را به خود اختصاص دادند. نتيجه‌گيري: به نظر مي‌رسد با توجه به اهميت آزادي و استقلال علمي در پاسخ‌گويي و رشد خلاقيت در دانشگاه، اين مساله بايد بيش از پيش مورد توجه قرار گيرد. همچنين توجه به برنامه‌ريزي و مديريت استراتژيك و استقرار سيستم پايش و پاسخ‌گويي نظام‌مند مي‌تواند از بسياري از دوباره كاري‌هاي ناشي از تغييرات سياسي جلوگيري نمايد.

Introduction: Originality and dynamism of university activities calls for a democratic atmosphere and considered as a supporting principles for faculties. Giving autonomy to universities is a fundamental policy to enhance their responsibility, accountability, and dynamism. Hence, this study is an endeavor to investigate the autonomy and academic freedom situation in university from the viewpoints of faculty members. Methods: Study population included 550 faculty members in Shiraz University of Medical Sciences. According to Morgan tables, a sample size of 230 faculties was selected from different schools. Academic freedom, the effect of international policies, and university independence were measured through a researcher-designed questionnaire including 15 close questions in 4 points Likert scale. The score for each item was calculated out of 100. The questionnaire’s validity was verified by experts and the reliability was approved by Cronbachʹs Alpha (91%). Results: The mean scores for main domains were: university’s autonomy (81.3±21.3), the effect of international policies (76.9±20.5), and academic freedom (73.3±21.6). Among the items, lack of university’s financial independence and its reliance to governmental budget (85.6), the effect of international politics on international academic associations (79.1), the effect of political attitude of university managers on academic atmosphere (76.9), continuous changes of programs after management changes (76.5) were factors which showed the highest mean scores respectively. Conclusion: Regarding the importance of academic freedom and autonomy in accountability and the growth of creativity and innovation in university, this subject should be considered more than ever. Besides, according to strategic management and planning and establishment of monitoring system and systematic accountability could prevent the redundancy resulted from political changes.