تحليل اثرات اصلي افزايشي و اثرات متقابل ضرب‌پذير در ژنوتيپ‌هاي عدس

Additive main effects and multiplicative interaction analysis in lentil genotypes

برآورد اثرات متقابل ژنوتيپ محيط براي اصلاح‌كنندگان نبات از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. در روش‌هاي تجزيه‌هاي آماري امي تلفيقي از دو روش ANOVA و PCA است كه هم اثرات‌ جمع‌پذير و هم اثرات‌ ضرب‌پذير را محاسبه مي‌كند. تعداد 9 لاين عدس حاصل از آزمايشات پيشرفته مقايسه عملكرد به همراه رقم شاهد گچساران در 4 تكرار با طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي در 5 منطقه از ايران و بمدت دو سال كشت شدند. تجزيه واريانس مركب بر روي داده‌ها نشان از معني‌دار بودن اثر متقابل داشت. در اين تحقيق از مدل امي (AMMI) براي تجزيه اثرات متقابل ژنوتيپ محيط استفاده شد. سه مولفه اصلي اول اثرات متقابل در سطح احتمال 1 درصد معني‌دار بودند. بعد از تصحيح مدل با روش پيشنهادي كرنليوس فقط مولفه اول در سطح احتمال 1 درصد و مولفه دوم در سطح احتمال 5 درصد معني‌دار شدند. پارامترهاي ASV، SIPC1 و AMGE كه از مهم‌ترين پارامترهاي امي مي‌باشند محاسبه شدند. نتايج نشان داد كه لاين‌ شماره 9 (ILL 6199) با دارابودن كمترين مقادير ASV و SIPC1 (به ترتيب 98/3 و 64/1) و همچنين ميانگين عملكرد دانه بالاتر از ميانگين كل (1265 كيلوگرم در هكتار) پايدارترين ژنوتيپ اين پژوهش معرفي شد. لاين شماره 8(ILL 6037) هم با اختصاص كمترين مقادير اين پارامترها بعد از لاين شماره 9 در رتبه دوم پايداري قرار گرفت. همبستگي بين ساير آماره‌ها و پارامترهاي امي نشان داد كه پارامتر ASV همبستگي مثبت و بسيار معني‌داري در سطح احتمال 1 درصد با آماره‌هاي اكووالانس Wricke و واريانس Shukla نشان داد در حالي‌كه همبستگي اين آماره با R2 منفي و معني‌دار بود. پارامتر SIPC1 فقط با آماره ضريب رگرسيون همبستگي معني‌داري نشان داد. پارامتر AMGE با هيچ يك از آماره‌ها‌ پايداري همبستگي نشان نداد و بنابراين پيشنهاد مي‌شود در استفاده از اين پارامتر براي تعيين پايداري عملكرد جانب احتياط رعايت شود.

Estimation of genotype by environment interaction (G?E) is one of the main interests for a plant breeder. The statistical analysis, AMMI, is combination of ANOVA and PCA methods that calculate additive and multiplicative interactions. Nine advanced lines obtained from yield trials accompanied with Gachsaran cultivar (check) planted using a randomized complete block design replicated four times and 2 years (2002-2003) in 5 locations of Iran. Combined ANOVA showed that G?E interaction was significant (at 1% level test). In this research AMMI methods used for analyzing of GE interaction. Three first IPCA were significant at 1% level test, next to model correction with Cornelious proposed method only IPCA1 was significant at 1% level test and IPCA2 was significant at 5% level test. ASV, SIPC1 and AMGE calculated, these are most important of AMMI parameters. Result showed genotype 9(ILL 6199) had smallest ASV & SIPC1 (3.98 and 1.64 respectively) and highest mean yield (1265 kg.ha-1) was stable genotype in this research. Genotype no. 8 (ILL 6037) ranked as second in this research. Correlation among other stability statistics and AMMI parameter showed that ASV parameter had positive and high correlation with Wricke Ecovalence and Shukla stability variance (r = 0.911**) and negative and high correlation with coefficient of determination (r = -0.851**). SIPC1 had high correlation with regression coefficient (r = 0.818**) and correlated with R2 (r = 0.628*). AMGE parameter had no correlation with AMMI parameters and other stability statistics also we propose that in use of this parameter for yield stability has more attention.