بررسي تاريخي و باستان شناختي قلعه خان لنجان(قلعه بزي) اصفهان

Khan Lenjan Castle of Isfahan: An Archaeological Survey

قلعه خان لنجان كه هم اكنون با نام «قلعه بزي» شناخته شده است، از جمله قلاع كوهستاني استان اصفهان است كه بر فراز سه رشته از ناهمواريهاي طبيعي كوه قلعه بزي در 10 كيلومتري شمال شرق شهرستان مباركه ساخته شده است. اين قلعه احتمالا در دوره ساساني ايجاد و به دليل موقعيت سوقالجيشي خود در دوران اسلامي نيز مورد بازسازي قرار گرفته است. به دليل كمبود اطلاعات در زمينه آثار معماري قلعه خان لنجان كه به تناسب برش طبيعي كوه و در سه ارتفاع مختلف ساخته شدهاند، ارايه نقشه اي جامع از فضاها و ساختارهاي معماري آن با در نظر داشتن وضعيت توپوگرافي كوههاي قلعه بزي به عنوان يكي از اهداف اصلي اين پژوهش در نظر گرفته شد. همچنين به منظور درك بهتر از علل ساخت و استمرار استقرار در قلعه كوشش شد تا مطالعات جامعي در زمينه متون و مدارك مكتوب مرتبط با قلعه انجام پذيرد. بر اساس دادههاي حاصل از بررسي و نقشهبرداري مشخص گرديد كه اين قلعه با وسعتي حدود يك هكتار، از يك ارگ بلند در مرتفع ترين نقطه كوه، استحكامات مركزي و قلعهاي كوچك در پايين تشكيل شده است. نكته قابل توجه در طرح قلعه خان لنجان همچون ساير قلاع كوهستاني، بهرهگيري از شرايط طبيعي ارتفاعات و ناهمواريها به منظور ساخت و ساز است؛ به گونهاي كه در معماري اين قلعه الگو و نظم هندسي مشخصي به چشم نميخورد. همچنين بر اساس مدارك مكتوب ميتوان اينگونه استنتاج نمود كه قلعه خان لنجان به دليل موقعيت مطلوب خود به تناوب و در برهههاي زماني مختلف كاربردهاي گوناگوني يافته است؛ بگونهاي كه اين استحكامات علاوه بر عملكرد راهباني و راهداري خود، متناسب با شرايط زماني كاركرد مسكوني، نظامي و تدافعي و يا حكومتي داشتهاست.