بررسي نماد و نقش پرنده در قاليهاي موزه فرش ايران

A Study of Symbols and The Image of Bird in Carpets of Iran’s Museum Carpets(with emphasis on the carpets of National Museum

در طول تاريخ ايران همواره ميان هنر، ادبيات و آداب معنوي برگرفته از مذهب ارتباط بسيار نزديكي وجود داشته است. هنرمندان اين ارتباط را به بهترين و زيباترين شكل در قالبهاي انتزاعي و واقعگرا و حتي بهصورت نمادين در هنرهاي دستي بهتصوير كشيدهاند. نقش پرنده از ديرباز از نقوش پركاربرد مورد استفاده در هنر ايران و به ويژه در منسوجات و قالي بوده است. بسياري از اين نقوش پرندگان حامل بار نمادين و سمبليك هستند و جايگاهي خاص در فرهنگ و ادبيات اين مرز و بوم دارند؛ مفاهيم نماديني همچون پيروزي خير بر شر، خوشبختي و نيكروزي، بشارت بهار، درخواست باروري و بارانخواهي و همچنين مفاهيم عرفاني و مذهبي. اين نقوشِ اغلب نمادين در قالبهايي همچون گرفتوگير پرندگان، گلومرغ، مرغي و كلهمرغي و ...، در قاليهاي عمدتاً باغي و محرابيِ ايران بهچشم ميخورند. هدف از اين مقاله، معرفي و بررسي جايگاه اين نقش در آرايههاي تزييني گنجينه قاليهاي موزهاي ايران (با تاكيد بر موزه ملي فرش) و بررسي مفاهيم نمادين برخي از نقوش اين پرندگان بهشيوه اسنادي است. پژوهشي تحليلي با استفاده از گردآوري اطلاعات كتابخانهاي، منابع معتبر داخلي، جستجو در پايگاههاي اطلاعرساني معتبر و بازديد از موزههاي داخلي صورت پذيرفته است، همچنين در اين پژوهش سعي شده است بهشيوه تحليلي تا حد امكان به معرفي قالبهاي رايج اين نقش پرداخته شود.