بررسي تأثير برنامه آموزش بهداشت بر اساس مدل اعتقاد بهداشتي بر رفتارهاي پيشگيري‌كننده از مصرف خود‌سرانه داروها در مادران باردار شهر اراك

سابقه و هدف: خود‌درماني، يكي از مسايل مهم بهداشتي- اجتماعي است كه مي‌تواند معضلات بسياري را براي فرد و جامعه ايجاد نمايد. خوددرماني به ويژه در زنان در دورانهاي حساسي همچون بارداري و شيردهي از اهميت مضاعفي برخوردار مي‌باشد؛ زيرا تولد نوزاد ناهنجار، مي‌تواند مشكلات خانوادگي و اجتماعي زيادي را ايجاد كند. اين مطالعه با هدف تعيين تأثير برنامه آموزش بهداشت بر اساس مدل اعتقاد بهداشتي بر رفتارهاي پيشگيري‌كننده از مصرف خودسرانه داروها در مادران باردار شهر اراك صورت گرفت.مواد و روش‌ها: مطالعه حاضر از نوع مداخله‌اي مي‌باشد كه در آن 200 نفر از مادران باردار مراجعه‌كننده به مراكز بهداشتي- درماني شهر اراك شركت داشته‌اند (نمونه‌ها به صورت تصادفي به دو گروه تجربي و شاهد، هر كدام 100 نفر، تقسيم شدند). نمونه‌گيري به صورت خوشه‌اي و بر اساس مناطق پستي شهر اراك صورت گرفت. روش گردآوري اطلاعات، پرسشنامه تنظيم‌شده بر اساس مدل اعتقاد بهداشتي (حساسيت، شدت، منافع و موانع درك‌شده، راهنماي عمل) و چك‌ليست عملكرد مادران در خصوص مصرف خودسرانه داروها بود. قبل از انجام مداخله آموزشي، پرسشنامه و چك‌ليست براي هر دو گروه تكميل شد و سپس مداخله آموزشي براي گروه تجربي در طي يك ماه و در قالب 4 جلسه آموزشي 50 دقيقه‌اي انجام گرديد. همچنين 1 و 2 ماه بعد از انجام مداخله آموزشي، 2 جلسه پيگيري برگزار شد؛ سپس 3 ماه پس از مداخله آموزشي، در هر دو گروه، اطلاعات مجدداً گردآوري و تجزيه و تحليل شدند.يافته‌ها: ميانگين سني گروه تجربي و شاهد به ترتيب 7/4±2/29 و 8/3±1/27 سال و ميانگين مدت زمان بارداري 6/4±2/7 هفته بود. قبل از مداخله آموزشي ميزان‌ آگاهي، حساسيت درك‌شده و عملكرد در زمينه خوددرماني كمتر از حد متوسط و ميزان‌ شدت، منافع و موانع درك‌شده در زمينه مصرف خودسرانه داروها بيشتر از حد متوسط بود ولي پس از مداخله آموزشي بين دو گروه در همه متغيرهاي ذكر‌شده اختلاف معني‌داري ايجاد شد و عملكرد مادران نيز در زمينه خوددرماني كاهش پيدا كرد.نتيجه‌گيري: هر چه آگاهي، حساسيت، شدت و منافع درك‌شده بالاتر و موانع درك‌شده مادران باردار جهت مصرف خودسرانه داروها پايينتر باشد، عملكرد در زمينه خوددرماني كمتر شده است. يافته‌هاي اين بررسي تأثير و كارايي مدل اعتقاد بهداشتي (در مقايسه با روشهاي سنتي آموزش در درمانگاههاي گروه شاهد) را در كاهش مصرف خودسرانه داروها در مادران باردار نشان مي‌دهد؛ لذا پيشنهاد مي‌گردد آموزش بر اساس اين مدل در جهت كاهش سوء مصرف خودسرانه داروها در ساير مراكز بهداشتي نيز انجام گيرد