الگوي پراكنش شهري 1: گونه شناسي، ابعاد، متري كها و متغيرهاي تاثيرگذاردر ظهور آن

Urban Sprawl Model, Recognize Sort, Dimensions, Metric, Effective Diverse in their Appearance

پراكنش شهري يكي از عمده ترين چالش هاي فراروي برنامه ريزان و شهرسازان در سده بيست و يكم مي باشد، كه درنتيجه رشد روزافزون جمعيت و تسلط سامانه حمل و نقل خودرو محور برشهرها، شكل گرفته است. در اين ميان، الگوي پراكنش شهري به صورت ساخت و سازهاي غيرمجاز و سكونتگاه هاي غيررسمي، در پيرامون كلان شهرهاي كشورمان رخساره نموده و باعث از بين رفتن اراضي كشاورزي و تحميل هزينه هاي سرسام آوري براي گسترش تاسيسات زيربنايي شده است. بر همين اساس هدف نوشتار حاضر، تبيين الگوي پراكنش شهري و بخصوص شاخص ها، متريك ها، دلايل و پيامدهاي زيان بار آن از جنبه هاي گوناگون است. روش شناسي مقاله حاضر، توصيفي – تحليلي و مبتني بر بهره گيري از منابع معتبر لاتين است. عمده ترين متغيرهاي اين مقاله شامل: مفهوم الگوي پراكنش، متغيرهاي تاثيرگذار در ظهورآن، گونه شناسي اشكال رشد و پراكنش شهري، فرآيندهاي زماني رشد و پراكنش شهري، شاخص ها و متريك ها و پيامدهاي الگوي پراكنش شهري مي باشد. نتايج پژوهش حاضر نشان مي دهد، رشد شهري به افزايش اراضي توسعه يافته اطلاق مي شود. و پراكنش شهري، آن رشد شهري است كه مجموعه اي از خصوصيات منفي به همراه داشته باشد. اشكال رشد شهري، عمدتاً به سه صورت مشتمل بر رشد مبتني بر توسعه مناطق دروني يا رشد ميان افزا 2، رشد گسترشي 3 و رشد دور از مركز يا رشد پيراشهري 4 تجلي مي نمايد. رشد جمعيت، رشد اقتصادي، صنعتي شدن، ماليات بر املاك و ساخت و سازها، فقدان مسكن قابل استطاعت، گسستگي فيزيكي، تقاضا براي افزايش فضاي زندگي بيشتر، حمل و نقل و قطعه زمين هاي بزرگ، از جمله عوامل كاتاليزور در گسترش پراكنش شهري به شمار م يآيند. افزون بر اين، از جمله مهمترين پيامدهاي پراكنش شهري ميتوان به تخريب محيط زيست، تخريب زمي نهاي كشاورزي، فقدان فضاهاي باز، مشكلات ترافيكي، زوال شهري، افزايش مصرف انرژي و ايجاد آلودگي به واسطه كاهش ميزان استفاده از وسايط نقليه همگاني، پياده روي و دوچرخه سواري؛ افزايش مصرف انرژي در واحدهاي مسكوني باز و ت كخانواري، تخصيص فزآينده فضا به جاده ها و پاركينگ، از بين بردن مفهوم اجتماع و فقدان مكان هاي تاريخي اشاره نمود. همچنين الگوي پراكنش شهري داراي تاثيرات مثبتي از جمله توليدات اقتصادي بيشتر، فرصت هاي شغلي جديد براي افراد بيكار، زندگي بهتر به دليل فرصت ها، خدمات و سبك هاي بهتر زندگي نيز مي باشد.