بررسي روند تغييرات نيتروژن كل، فسفر و پتاسيم قابل استفاده در ايستگاه‌هاي پخش سيلاب كشور

Trend of total nitrogen, phosphorous and potassium variability in floodwater spreading stations

اهميت پخش سيلاب بر خصوصيات خاك غالباً ناشي از ته‌نشيني مواد معلق بر روي زمين‌هاي فرسوده است كه آن‌ها را به اراضي بارور تبديل نموده و موجب رونق كشاورزي مي‌شود. ورود حجم زيادي از سيلاب كه اغلب داراي برخستگاه متفاوتي مي‌باشند، به مرور زمان سبب بروز تغييراتي در حاصلخيزي خاك از جمله مقادير نيتروژن كل، فسفر و پتاسيم قابل استفاده مي‌شود. به منظو تعيين روند تغييرات اين عناصر در اثر پخش سيلاب، پژوهشي در اين زمينه در 13 ايستگاه منتخب پخش سيلاب كشور در قالب يك پروژه ملي انجام گرفت. در اين تحقيق مناطق اجراي طرح بر مبناي مشخصات و خصوصيات خاك، ويژگي‌هاي خاص حوزه آبخيز و شرايط حاكم بر عرصه پخش سيلاب گروه بندي شدند. پس از انتخاب نوارها در هريك از عرصه‌هاي پخش، با استفاده از شبكه‌بندي مبادرت به نمونه‌برداري به روش سيستماتيك – تصادفي گرديد. با توجه به توزيع غير نرمال داده ها (بر اساس تست كولموگروف- سميرنوف)، از آزمون ناپارامتري (Kruskal & Wallis) به منظور تجزيه و تحليل آماري استفاده شد (اهدايي، 1359). بررسي نتايج نشان داد كه تغييرات درصد نيتروژن كل در ايستگاه هاي گروه 1 و 3، در سال آخر نسبت به سال اول اجراي طرح روند افزايشي داشت. به طوري كه درصد نيتروژن كل در گروه 1، از 03/0، 03/0 و 02/0 درصد در نوارهاي اول تا سوم در سال اول به ترتيب به 04/0، 03/0 و 03/0 درصد در سال آخر رسيد. همچنين تغييرات فسفر قابل استفاده در ايستگاه هاي گروه 1 و 2، در سال آخر نسبت به سال اول اجراي طرح روند افزايشي داشته است. به طوري كه فسفر قابل استفاده در گروه 1، از 1/3، 03/5 و 99/3 ميلي‌گرم در كيلوگرم در نوارهاي اول تا سوم در سال اول به ترتيب به 93/7، 09/9 و 89/5 ميلي‌گرم در كيلوگرم در سال آخر رسيد. همچنين فسفر قابل استفاده در عمق اول تا سوم گروه 2، از 35/7، 17/5 و 01/2 ميلي‌گرم در كيلوگرم در سال اول به ترتيب به 25/9، 85/6 و 14/6 ميلي‌گرم در كيلوگرم در سال آخر و در گروه 3، از 23/4، 1/3 و 74/4 ميلي‌گرم در كيلوگرم در سال اول به ترتيب به 34/9، 95/6 و 72/6 ميلي‌گرم در كيلوگرم در سال آخر رسيد. ميزان پتاسيم قابل استفاده در گروه 1، در تمامي نوارها با گذشت زمان روند كاهشي را نشان داد. به طوري كه از 127، 133 و 128 ميلي‌گرم در كيلوگرم در نوارهاي اول تا سوم در سال اول به ترتيب به 111، 118 و 113 ميلي‌گرم در كيلوگرم در سال آخر رسيد. اگرچه بستر اوليه عرصه‌هاي پخش سيلاب از نظر مواد آلي و حاصلخيزي خاك فقير مي‌باشند، اما در مجموع پخش سيلاب باعث بهبود شاخص‌هاي حاصلخيزي در خاك سطحي عرصه‌هاي پخش سيلاب شده است؛ بي‌شك براي رسيدن به شرايط ايده آل نياز به گذشت زمان بيشتري مي‌باشد.

Importance of flood spreading related to soil resources is due to sedimentation of suspended materials in eroded lands. These lands are converted to fertile lands with high capability for developed agriculture. Entrance of flood with variable resources produces variability in soil properties. Therefore, trend of changes in total nitrogen (N), phosphorous (P) and potassium (K) were investigated in this research. For those purposes, the experimental stations were selected, based on soil properties, watershed characteristics and conditions of flood spreading sites. After selection of bands, sampling was done by the systematic-randomized method. Non-parametric test (Kruskal & Wallis) was used for statistical analysis because of data non-uniformity of (based on Kolmogorov-Simernov test). Variability of total N in stations of group I and group II increased in the final year in comparison with that of the first year. So, total N from the first to the third bands ranged from 0.03, 0.03 and 0.02 percentage in the first year to 0.04, 0.03 and 0.03 percentage, respectively in the final year. Also, P variability in stations of group I and group II increased from the first year to the final year. So, available P in the three bands ranged from 3.1, 5.03 and 3.99 mg/kg in the first year to 7.93, 9.09 and 5.89 mg/kg in the final year. In the stations of group II, available P in the three depths ranged from 7.35, 5.17 and 2.01 mg/kg in the first year to 9.25, 6.85 and 6.14 mg/kg in the final year. In the stations of group III, available P in the three depths ranged from 4.23, 3.1 and 4.74 mg/kg in the first year to 9.34, 6.95 and 6.72 mg/kg in the final year. In group I, available K decreased from the first year to the final year. So, available K from the first to the third bands ranged from 127, 133 and 128mg/kg in the first year to 111, 118 and 113 mg/kg in the final year. Despite the low quality of soil fertility prior to the construction of these stations, in general, floodwater spreading has considerably improved soil fertility. However, desirable objectives may be achieved in long term through occurrence of diverse flood events and suitable maintenance of the stations.