بررسي برخي از ويژگي‌هاي فيزيولوژيك و عملكرد گلرنگ بهاره تحت تنش كمبود آب

Study of Some Physiological Traits and Yield in Spring Safflower under Water Deficit Stress

دانه روغني گلرنگ براي شرايط محيطي مواجه با تنش‌هاي غير‌زيستي مانند خشكي و شوري، از قابليت سازگاري بالايي برخوردار است. پژوهش با هدف ارزيابي اثرات تنش خشكي در مراحل مختلف فنولوژيك روي محتواي نسبي آب برگ (RWC)، دماي تاج پوشش برگي، عملكرد و اجزاي عملكرد دانه گلرنگ بهاره در قالب طرح آماري فاكتوريل بر پايه بلوك هاي كامل تصادفي با 3 تكرار در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي آذربايجان شرقي طي سال زراعي 1386 به اجرا درآمد. فاكتور رقم شامل محلي اراك - 2811 و محلي اصفهان و فاكتور آبياري شامل 4 سطح بدون تنش و كمبود آب در مراحل ساقه روي، گل‌دهي و پر شدن دانه ها بودند. نتايج به دست آمده نشان داد كه كمبود آب در مراحل مورد مطالعه، كاهش معني‌دار ارتفاع بوته، ارتفاع طبق‌ دهي، قطر طبق، تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، وزن هزاردانه، عملكرد دانه، عملكرد روغن، دماي تاج پوشش برگي و RWC را باعث گرديد. با توجه به اينكه بيشترين افت عملكرد دانه و روغن در شرايط كمبود آب در مراحل گل‌دهي و پر شدن دانه ها رخ داد، بنابراين تامين آب كافي در اين مراحل جهت حصول عملكرد قابل قبول ضروري به نظر مي رسد. بروز خشكي در مرحله ساقه‌روي، ارتفاع بوته و طبق‌بندي را كاهش داد. بين دو رقم مورد مطالعه از نظرRWC ، تعداد دانه در طبق، تعداد طبق در بوته، درصد روغن دانه، عملكرد دانه و روغن تفاوت معني‌داري ديده شد و رقم محلي اصفهان در شرايط عادي و تنش كمبود آب نسبت به محلي اراك-2811 همواره در سطح بالا‌تري قرار داشت. بين عملكرد دانه با تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، قطر طبق، وزن هزاردانه و شاخص برداشت همبستگي مثبت و معني‌داري ديده شد. همچنين بين RWC، دماي تاج‌پوشش برگي با يكديگر و با عملكرد دانه و روغن همبستگي‌هاي معني‌داري ديده شد. به نظر مي‌رسد از شاخص‌هاي دماي تاج پوشش برگي و محتواي نسبي آب برگ براي شناسايي اثرات كمبود آب در گلرنگ بهاره بتوان استفاده نمود.

Safflower oil seed has high adaptability to different kinds of abiotic stresses such as drought and salinity. The aim of this study was to evaluate the effects of drought stress at different phenological stages on relative water content (RWC), leaf canopy temperature, seed yield and its components in spring types of safflower. The study was carried out in East Azarbaijan Research Center for Agriculture and Natural Resources, (46? and 2? E, 37? and 58? N) during 2007. A factorial experiment including 4 irrigation levels (non- stressed and drought stressed during stem elongation, flowering and seed filling stages) and 2 safflower genotypes (Local Arak-2811 and Local Esfahan) based on a complete randomized block design with 3 replications was used. The results indicated that RWC, plant height, capitulum height, capitulum diameter, capitula per plant, seeds per capitulum, 1000 seeds weight and seed and oil yields were significantly decreased and leaf canopy temperature was significantly increased by imposing water deficit during different phenological stages. Drought stress at flowering and seed filling stages, led to the highest decrease in seed and oil yields. Therefore, it is necessary to provide enough water to get acceptable yield at these stages. Between studied genotypes significant differences were detected in RWC, capitula per plant, seeds per capitulum, seed oil percent, seed and oil yields. Local Esfahan in comparison with Local Arak-2811 had higher values in stressed and non-stressed conditions. Among seed yield with capitula per plant, seeds per capitulum, capitulum diameter, 1000 seeds weight and harvest index, positive and significant correlations were observed. Also between RWC and leaf canopy temperature with each other and with seed and oil yields significant correlations were achieved. It seems that RWC and leaf canopy temperature can be used to evaluate water deficit effects on spring types of safflower.