تاثير متغيرهاي هواشناسي و مقدار باران بر باران ربايي كاج تهران و سرو نقره اي در منطقه خشك (مطالعه موردي: بيارجمند شاهرود)

The effect of the meteorological parameters and rainfall size on rainfall interception of Cupressus arizonica and Pinus eldarica in the arid climate zone

اين پژوهش با هدف اندازه گيري مقدار باران ربايي و تعيين سهم مهم ترين متغيرهاي هواشناسي موثر و مقدار باران بر مقدار باران ربايي گونه هاي كاج تهران (Pinus eldarica Medw.) و سرو نقره اي (Cupressus arizonica Green.) در يكي از جنگلكاري هاي مناطق خشك كشور در شهر بيارجمند استان سمنان با ميانگين ساليانه بارندگي، 127 ميلي متر و درجه حرارت 16 درجه سانتي گراد، انجام گرفت. مقدار بارندگي با استفاده از سه جمع آوري كننده نصب شده در يك فضاي باز، اندازه گيري شد. براي اندازه گيري مقدار تاج بارش، از هر گونه پنج اصله درخت انتخاب شد و هشت جمع آوري كننده در زير هر درخت نصب و اندازه گيري ها در طول سال 1388 انجام شد. تجزيه ارتباطي مقدار باران و مقادير روزانه متغيرهاي هواشناسي مانند سرعت باد، رطوبت نسبي، تبخير و درجه حرارت در ارتباط با نسبت باران ربايي به باران كل (درصد باران ربايي) انجام شد. از مجموع 26 مورد بارندگي در طول دوره اندازه گيري، 6/44 درصد از بارندگي كل براي درختان كاج تهران و 6/32 درصد از بارندگي كل براي درختان سرو نقره اي به صورت باران ربايي از دسترس درختان خارج شد و به سطح خاك نرسيد. نتايج نشان داد كه عامل مقدار باران به تنهايي همبستگي به نسبت بالايي با مقدار درصد باران ربايي در هر دو گونه دارد و به كمك آن مي توان مقدار باران ربايي را با دقت بالايي پيش بيني كرد. همچنين نتايج نشان داد كه استفاده از متغيرهاي هواشناسي مانند درجه حرارت، رطوبت نسبي و تبخير به بهبود برآورد درصد باران ربايي با مدل هاي پيشنهادي كمك مي كند، بنابراين استفاده از اين متغيرها براي تخمين درصد باران ربايي به ويژه در جنگلكاري هاي شهري با گونه هاي يادشده و جنگلكاري هاي نزديك ايستگاه هاي هواشناسي در مناطق خشك، توصيه مي شود.

The main goal was to measure interception loss (I) and to determine the contribution of the meteorological parameters as well as rainfall size in Pinus eldarica Medw. and Cupressus arizonica Green. in the arid climate zone of Iran. The selected trees were located inside a forest plantation in a dry area at Semnan province, where mean annual precipitation, and air temperature are 127 mm and 16?C, respectively. The gross rainfall (GR) was measured by the mean of three hand-made collectors placed in an open area neighboring to the chosen trees. Eight throughfall (TF) collectors were positioned beneath the tree canopies to average into TF mean per species. Measurements were made on a rainfall event basis in a year, from March 2009 to March 2010. We investigated the correlations between intercepted rainfall (I:GR) with rainfall size (GR) and combination of the daily meteorological parameters of wind speed (WS), relative humidity (RH), evaporation (E) and air temperature (Ta). Averaged over all 26 events during a one-year measurement, approximately 44.6% of GR for P.eldarica and 32.6% for C. arizonica did not reach the soil surface beneath the afforestation and lost through evaporation process. The results showed that rainfall size was highly correlated with I:GR. However combinations of the meteorological parameters of Ta, RH and E improved the suggested models for estimation of I:GR. We concluded that the meteorological parameters could be usefully applied for estimation of interception of P. eldarica and C. arizonica planted in arid climate zone and in particular near meteorological stations like urban plantations.