تجزيه پايداري و سازگاري عملكرد دانه در ژنوتيپ‌هاي گندم دوروم

Analysis of stability and adaptability of grain yield in durum wheat geneotypes

هدف از اين تحقيق تجزيه اثرات متقابل ژنوتيپ و محيط بر روي عملكرد دانه 18 ژنوتيپ پيشرفته گندم دوروم و دو رقم شاهد سرداري (گندم نان) و زردك ( گندم دوروم) با استفاده از تجزيه مدل اثرات اصلي افزايشي و ضرب پذير (AMMI) و همچنين ارزيابي ژنوتيپ‌ها، محيط‌ها و اثرات متقابل آنها با استفاده از آماره هاي پايداري امي و اكووالنس ريك مي باشد. آزمايشات در چهار ايستگاه تحقيقات ديم كشاورزي كرمانشاه، ايلام، مراغه و شيروان در دو شرايط ديم و آبياري تكميلي در سه سال زراعي (86-1384) اجرا شدند. نتايج حاصل از تجزيه امي نشان داد كه اثرات اصلي ژنوتيپ، محيط، اثرات متقابل (GE) و سه مولفه اول اثر متقابل معني‌‌دار مي باشند (01/0 > P). نتايج تجزيه امي نشان داد كه باي پلات امي قادر به تفكيك ژنوتيپ‌هاي با سازگاري ويژه و عمومي و محيط‌هاي با قدرت تفكيك بالا از محيط‌هاي ضعيف مي‌‌باشد. بر اساس نتايج تجزيه امي و پارامترهاي پايداري مورد بررسي ژنوتيپ G9 با بالاترين ميزان عملكرد داراي بيشترين پايداري بود در صورتيكه ژنوتيپ‌هاي G16، G17 وG18 با بيشترين تاثير در اثر متقابل ناپايدارترين ژنوتيپ‌ها بودند. نتايج حاصل از توصيه ژنوتيپ‌ها براي مكانهاي مورد مطالعه در مدل امي نشان داد كه ژنوتيپ‌هاي G15، G9 و G12 بيشترين سازگاري را به شرايط ديم و آبياري تكميلي در كرمانشاه داشتند. ژنوتيپ‌هاي با منشا ايكاردا (G16، G17، G18) داراي سازگار ويژه به شرايط ديم و آبياري تكميلي ايلام بودند. ژنوتيپ‌هاي G15، G1 و در شرايط ديم و ژنوتيپ‌هاي G15 و G16 در شرايط آبياري تكميلي بهترين سازگاري و پتانسيل عملكرد را به شرايط مراغه داشتند. در شيروان ژنوتيپ‌هاي با سازگاري ويژه شامل G15، G9 و G1 بودند. ژنوتيپ G15 در كرمانشاه، مراغه و شيروان جز برترين ژنوتيپ‌ها بود و توانايي سازگاري عمومي بالايي به محيط‌هاي مورد مطالعه داشت.

The objectives of this study were to analyze genotype by environment (GE) interactions on the grain yields of 18 promising durum wheat lines selected from joint project between Iran and ICARDA along with two national durum (Zardak) and bread wheat (Sardari) checks by the additive main effects and multiplicative interaction (AMMI) model and to evaluate genotype (G), environment (E) and GE interactions using statistics parameters i.e., AMMI stability value (ASV) and ecovalence (W2). The trials were conducted at four locations, representative for multi-location durum yield trials, in Iran under rain-fed (unfavorable) and supplemental irrigation (favorable) conditions for three successive cropping seasons (2005-07). Main effects due to E, G and GE interaction as well as three first interaction principal component axes (IPCA 1-3) were found to be significant (P < 0.01). AMMI biplots were able to distinguish genotypes, with wide and specific adaptation, and environments, with high and low genotype discrimination ability. The genotype G9 with the highest mean yield was to be most stable genotype, while the G16, G17 and G18 with the highest contribution to GE interaction were to be most instable. The results of recommended genotypes based on AMMI analysis showed the G15, G9 and G12 were highly adapted to rain-fed and supplemental irrigation conditions of Kermanshah. The all genotypes from ICARDA (G16، G17، G18) were highly adapted to both rain-fed and irrigation conditions of Ilam. The best genotypes for rain-fed condition of Maragheh were G15 and G1 while the G15 and G16 were the best for supplemental irrigation condition. The genotypes G15, G9 and G1 were the best for Shirvan. In this study the G15 was the genotype with the best adaptation in three locations of Sararood, Maragheh and Shirvan.