اعتبار «علم عرفي» در استنباط احكام شرعي

The Validity of Customary Knowledge In Inference of shariah rules

«علم» يا «قطع» به معناي «اعتقاد جازم»، داراي اعتبار ذاتي است. در مقابل، اعتبار «ظن»، نيازمند جعل و تاييد شارع است. در فرايند استنباط احكام شرعي، تنها به ظنوني مي‎توان استناد كرد كه دليل خاص بر اعتبار آن فراهم باشد. اما در برزخ ميان علم و ظن، درجه‎اي از اعتقاد راجح وجود دارد كه فراتر از ظن است ولي به رتبه جزم و قطع نمي‎رسد. در اين مرتبه از اعتقاد، كه علم عرفي يا اطمينان حاصل مي‌شود، هرچند احتمال خلاف، عقلاً و عادتاً منتفي نيست، اما خردمندان به احتمال ناچيز خلاف، اعتنا نمي‎كنند. خردمندان، اطمينان را همچون «علم» به رسميت مي‌شناسند و در تمام امور زندگي خود، آن را كافي مي‌دانند. ملاك استنباط حكم شرعي به نظر مشهور، علم قطعي يا ظن خاص است. ولي چنان كه برخي فقيهان معاصر تصريح كرده‌اند، با توجه به بناي عقلا به ضميمه عدم ردع از طرف شارع، مي‌توان علم عرفي را نيز در استنباط كافي دانست. پس اگر مجتهد از راه‌هاي متعارف به اطمينان رسيد مي‌تواند براساس اطمينان خود، حكم شرعي را استنباط كند.

The word "Customary Knowledge" is used to show a degree of preferred belief in which one should have complete trust and great belief to an object while he/she does not reach to absolute certainty (yaqiin) –in logic and philosophic sense. In this stage of belief we may reasonably confront with a contrary contingency but the wise people do not rely in this contingency and set it aside. They treat and recognize the customary knowledge as knowledge in logic sense and invoke to it in all aspects of their life In inferring shariah rules, Islamic jurists usually and generally seek for logic knowledge and specific conjecture (zann e khaas) as the means of inferring the rules. However, they believe that in the process of inferring Islamic rules they can invoke to customary knowledge. Islamic legislature (divine shaare) do not deny the way of the wise people in reliance on customary knowledge and permits to infer shariah rules on the base of this means of inferring.