جهان‌شناسي يگانه‌انگار در پرتو حكمت متعاليه

اوج نظريه‌پردازي و تعالي جهان‌بيني و تصوير ژرف و زيبا از پيوستگي جهان آفرينش را مي‌توان در پرتو كاربرد انگاره "حقيقت و رقيقت" در حكمت متعاليه شاهد بود. اين انگاره در سراسر پردازش‌هاي عالي صدرايي و پيروان متعالي وي حضور دارد، همانچه در فلسفه‌هاي پيشين از آن خبري نمي‌توان يافت، اين از ابتكارات صدراست كه با مطالعات بين‌رشته‌اي و توجه به مطالب بلند عرفاني، به سوي پردازش نظريات برهاني شتاب مي‌گيرد و با ترك روش فلسفي متعارف، مكاتب فلسفي رقيب را پس مي‌گذارد. استفاده از اين انگاره بسيار گسترده در تبيين‌هاي فلسفي دامنه‌اي پر كاربرد دارد. پيروان حكمت متعالي، در منطق متداول بين خود، از آن تعبير به حمل "حقيقت و رقيقت" براي حل برخي معضلات و توجيه اتحاد برخي از موضوع و محمول‌هاي به‌ظاهر كاملاً متباين نموده‌اند. اين انگاره در حل مشكلات فلسفي نيز بسيار كارساز است و در ترسيم جهان‌بيني نقش ويژه اي دارد و براي نشان دادن واقعيت وحدت حقيقت وجود و توجيه كثرت و تباين ظاهري نيز داراي نقش منحصر به فردي است. با توجه به آنكه به عنوان موضوع مستقل، به اين انگاره مهم پرداخته ‌نشده، در اين نوشتار جايگاه و اهميت آن در محور پردازش جهان‌بيني واكاوي شده است و موارد استفاده‌ از آن با استمداد از فرازهاي حكماي متعالي بيان مي‌شود و تلاش بر آن است تا پيشاپيش با تكيه بر موارد كاربرد، به مفهوم‌شناسي آن نيز بپردازيم