كانسار اكسيد آهن آپاتيت دار سرخه ديزج به‌عنوان نوع كايرونا: كاني شناسي، ساخت و بافت، دگرساني و بررسي هاي مقايسه‌اي

Sorkheh Dizaj apatite - iron oxide deposit as a Kiruna Type: mineralogy, texture and structure, alteration and comparative Studies

كانسار آهن سرخه ديزج در جنوب‌‌خاوري زنجان، زيرپهنه ي طارم از پهنه ي ساختاري البرز باختري- آذربايجان قرار دارد. كهن‌ترين واحدهاي سنگي اين گستره شامل تراكيت- تراكي آندزيت، اليوين بازالت و سنگ هاي آذرآواري توف برشي و لاپيلي ‌توف وابسته به ايوسن است كه توده ي نفوذي نيمه‌عميق كوارتزمونزونيتي، مونزونيتي و گرانيتي با سن ايوسن پاياني- اليگوسن آغازين در سنگ هاي ياد شده نفوذ كرده است. اين توده نفوذي، ويژگي هاي گرانيت نوع I را داشته و ماگماتيسم منطقه، ويژگي هاي نوع كوهزايي و وابسته به قوس هاي ماگمايي را نشان مي دهد. كانه زايي در اين منطقه به‌شكل رگه اي و بيشتر در درون سنگ ميزبان توده ي نفوذي نيمه‌عميق تشكيل شده است. علاوه بر آن، كاني زايي به‌مقدار بسيار كمتر درون سنگ هاي آتشفشاني منطقه نيز به‌شكل رگه اي مشاهده مي شود. ماده ي معدني به‌شكل رگه اي و بافت كانسنگ ها از نوع داربستي، توده اي، نواري، برشي و رگه- رگچه اي است. مگنتيت (با Ti پايين) و آپاتيت مهمترين كاني‌هاي موجود در اين كانسار را تشكيل مي‌دهند كه به‌مقدار كم، كاني هاي سولفيدي از جمله كالكوپيريت، بورنيت و پيريت، آن ها را همراهي مي‌كنند. در اثر فرآيندهاي هوازدگي و برونزا، كاني هايي چون كالكوسيت، مالاكيت، آزوريت، كووليت، هماتيت و گوتيت نيز در اين كانسار تشكيل شده اند. مهمترين دگرساني‌هاي رخ‌داده در اين كانسار شامل دگرساني هاي فلدسپات پتاسيم، اكتينوليتي، آرژيليك، سريسيتي، سيليسي، تورماليني و كلريتي- اپيدوتي هستند كه دگرساني هاي سيليسي و آرژيليك نسبت به دگرساني هاي ديگر، از گسترش بيشتري در منطقه برخوردارند. بررسي ويژگي هاي كانسار اكسيد آهن آپاتيت دار سرخه ديزج همچون محيط زمين ساختي، سنگ ميزبان، كاني‌شناسي، دگرساني و ساخت و بافت، بيانگر تشكيل اين كانسار از شاره هاي ماگمايي غني از Fe، P و REE است. همچنين مقايسه كانسار سرخه ديزج با انواع مختلف كانه زايي آهن در دنيا نشان داده است كه اين كانسار، بيشترين شباهت را با كانسارهاي اكسيد آهن آپاتيت‌دار نوع كايرونا (Iron Oxide- Apatite (IOA)) دارد.

Sorkheh Dizaj apatite - iron oxide deposit is located in southeast of Zanjan, within the Tarom subzone of Western Alborz - Azarbaijan structural zone. The oldest units in the area are Eocene trachyte, trachyandesite, olivine basalt and volcanoclastic brecciated tuff and lapilli tuff intruded by a quartz-monzonite, monzonite and granite subvolcanic pluton of Late Eocene - Early Oligocene age. The subvolcanic plutonic rocks show characteristics of I-type granites and the magmatism shows orogenic characteristics related to magmatic arcs. Mineralization in the area occurred in the form of vein that is located in the host subvolcanic pluton. Furthermore, mineralization in the volcanic rocks occurs as veins similar to those in the subvolcanic rock mineralization, but less abundant. Geometry of the ore bodies is of vein type and their textures are stockwork, massive, banded, brecciate and vein-veinlet. Magnetite (low Ti) and apatite are the most important minerals at Sorkheh Dizaj deposit accompanied by minor sulfide minerals such as chalcopyrite, bornite and pyrite. The supergene minerals like chalcocite, malachite, azurite, covellite, hematite and goethite have been formed due to weathering and supergene processes. The main alterations of this deposit are K-feldspar metasomatism, actinolitization, argillic, sericitization, silicification, tourmalinization, and chlorite-epidotic where silicification and argillic alterations are more abundant than other alterations. The most important characteristics of the Sorkheh Dizaj apatite - iron oxide deposit (including tectonic setting, host rock, mineralogy, hydrothermal alteration, structure and texture) indicate magmatic Fe-P-REE-rich fluids source for the mineralization. Comparison of the Sorkheh Dizaj deposit with various types of iron mineralization in the world suggests that the deposit shows the most similarity with the Kiruna type Iron Oxide - Apatite (IOA) deposits.