مطالعه عملكرد و اجزاي عملكرد توده بومي و رقم هندي زيره سبز (Cuminum cyminum) در شرايط خشكي و شوري

Study of Yield and Yield Components of Iranian Land Race and Indian RZ19 Cumin (Cuminum cyminum) under Drought and Salinity Stress

زيره سبز يكي از مهمترين و اقتصادي ترين گياهان دارويي است كه مي‌تواند در مناطق خشك و نيمه خشك ايران براي كشاورزي در شرايط كمبود آب حايز اهميت فراوان باشد. جهت بررسي توام واكنشهاي آگرو فيزيولوژي زيره سبز كشورمان با يك رقم هندي در شرايط تنش خشكي و شوري، آزمايشي به صورت كرتهاي دو بار خرد شده در قالب طرح بلوكهاي كامل تصادفي با 3 تكرار، در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه فردوسي مشهد، در سال 1388 انجام شد. كرتهاي اصلي، شامل 1، 2، 3 و 4 (شاهد) بار آبياري در طول فصل رشد زيره سبز و كرتهاي فرعي دو سطح شامل آبياري با آب با هدايت الكتريكي 1 دسي زيمنس بر متر (شاهد) و آب شور با هدايت الكتريكي 5 دسي زيمنس بر متر و كرتهاي فرعي فرعي شامل توده بومي سرايان و رقم هندي بودند . نتايج نشان داد كه تيمارهاي 2 و 3 بار آبياري با آب معمولي بيشترين عملكرد را داشتند و بين اين دو تيمار از نظر اين صفت تفاوت معني داري مشاهده نشده و از نظر عملكرد بيولوژيك و تعداد دانه در چتر نسبت به ساير تيمارها برتري معني داري داشتند. كمترين مقدار عملكرد مربوط به تيمارهاي 1 و 4 بار آبياري با آب شور بود كه در بعضي شاخص‌هاي مورد مطالعه از قبيل عملكرد بيولوژيك، تعداد دانه در چتر به طور معني داري نسبت به ساير تيمارها كمتر بود. به طور كلي تنش شوري بر تمامي صفات مورد مطالعه در توده سرايان و رقم هندي زيره سبز از قبيل عملكرد دانه و بيولوژيك، تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، و وزن هزار دانه اثر كاهشي معني داري داشت، همچنين بين توده و رقم مورد مطالعه، با وجود عملكرد بالاتر توده سرايان نسبت به رقم هندي، در تنش خشكي رقم هندي و در تنش شوري توده سرايان با كاهش عملكرد بيشتري روبرو شدند. بنابراين در شرايط محيطي مشهد با انجام دو بار آبياري با آب معمولي در زيره سبز عملكرد مطلوبي حاصل خواهد شد.

Cumin (Cuminum cyminum) is one of the most important medicinal plants in Iranian dry region. In order to study the effects of irrigation times and salinity stress on yield and yield components of cumin, an experiment was conducted at the Research Farm Ferdowsi University of Mashhad in 2009. Factors including irrigation times (1: one time irrigation, 2: two times irrigation 3: three times irrigation and 4: four times irrigation (control)) with two levels of salinity stress (irrigation with normal water and saline water of 5 dS/m) and two Cumin cultivars (Sarayan, Indian cultivar RZ 19) were compared in a split plot based on randomized complete block design with three replications per treatment. The results showed that two and three time irrigation with normal water produced the highest biological and seed yield and there was no significant difference at these traits. One time irrigation and two times irrigation treatments with saline water had lowest seed yield, biological yield and seed number per umber and umbers per plant. Salinity stress decreased significantly all parameters of cumin cultivars such as seed yield, biological yield, number of umbers per plant, number of seeds per umber, 1000 seeds weight. The Indian cultivar was less reduced on seed yield than Sarayan cultivar under salinity stress and also Sarayan cultivar was less affected on seed yield in drought stress than Indian cultivar, however, in overall, Sarayan cultivar had higher seed yield than Indian cultivar in all treatments. Based on the results of this experiment (two times irrigation with normal water for Cumin in Mashhad area) will be achieved as desirable seed yield. However, yield reduction of cumin under irrigation with saline water of 5 dS/m was less than 20% compared with control.