محاسبه فراواني نسبي چرخه هاي يخ و ذوب به منظور شناسايي مناطق پرمخاطره گياهان زراعي و باغي مهم در استان خراسان رضوي

Calculation of relative frequency of freezing and thaw cycles to identity risky regions for important garden and crop plants in Khorasan Razavi province

چكيده 1 چرخه هاي يخ و ذوب كه به دليل كاهش و افزايش پيوسته دما در طول يك دوره زماني كوتا همدت ايجاد مي شوند، يكي از عوامل مهم ايجاد خسارت در گياهان زراعي و باغي در مناطق مستعد آن مي باشند. در اين پژوهش براي محاسبه فراواني نسبي چرخه هاي يخ و ذوب در استان خراسان رضوي، داده هاي دماي كمينه و بيشينه روزانه 9 ايستگاه هواشناسي سينوپتيك در طي 20 سال 1368 ) مورد استفاده قرار گرفت. همچنين 6 گستره دمايي مشخص شامل: دماهاي - آماري ( 1387 دماهاي كمينه كوچك تر و ،(A) كمينه كوچك تر و مساوي 2- و دماهاي بيشينه بزرگ تر و مساوي 2 دماهاي كمينه كوچك تر و مساوي 5- و ،(B) مساوي 3- و دماهاي بيشينه بزرگ تر و مساوي 3 دماهاي ،(D) دماهاي كمينه برابر 2- و بيشينه بزرگ تر از 2 ،(C) دماهاي بيشينه بزرگ تر و مساوي 5 كه (F) و دماهاي كمينه برابر 5- و بيشينه بزرگ تر از 5 (E) كمينه برابر 3- و بيشينه بزرگ تر از 3 امكان رخداد اين پديده در آن ها بيش تر است، در نظر گرفته شد. پس از پردازش داده ها توسط يك ميانگين ماهانه، فصلي و سالانه و سپس فراواني نسبي ،FORTRAN برنامه كامپيوتري در محيط ماهانه و فصلي تعداد روزهاي وقوع اين پديده در هر يك از ايستگا ههاي موجود محاسبه گرديد. بررسي نمودارهاي فصلي نشان داد كه گرچه فراواني نسبي چرخه هاي يخ و ذوب در زمستان بي شتر از ساير فصول است اما غلات سرمادوست و درختان ميوه در اين فصل به دليل پديده خوسرمايي نسبت به احتمال خسارت به گياهان زراعي مانند پنبه و يا چغندرقند در مناطقي مانند سبزوار، گناباد و كاشمر كم تر از مناطقي مانند مشهد، سرخس و نيشابور م يباشد. در ماه هاي فروردين و ارديبهشت نيز، درختان ميوه در شهرستا نهايي مانند نيشابور، تربت حيدريه و گلمكان، احتمالاً دچار خسارت خواهند شد. همچنين در اين 2 ماه، كشت زودهنگام پنبه در مناطقي مانند سبزوار، كاشمر و نيشابور، پرمخاطره است. واژ ههاي كليدي: چرخه هاي يخ و ذوب، دماي كمينه، دماي بيشينه، دماي بحراني، خوسرمايي

Abstract1 Freezing and thaw cycles that appear due to consistent decrease and increase of temperature in the short-term period are the important factors of damage to crop and garden plants in susceptible area. In this research to calculate the relative frequency of freezing and thaw cycles in the Khorasan Razavi province, the daily minimum and maximum temperatures of 9 synoptic stations were used over 20 statistic years (1989-2008). Also 6 distinct range of temperatures including: the minimum temperatures lower and equal to -2 and the maximum temperatures greater and equal to 2 (A), the minimum temperatures lower and equal to -3 and the maximum temperatures greater and equal to 3 (B), the minimum temperatures lower and equal to -5 and the maximum temperatures greater and equal to 5 (C), the minimum temperatures equal to -2 and the maximum temperatures greater than 2 (D), the minimum temperatures equal to -3 and the maximum temperatures greater than 3 (E) and the minimum temperatures equal to -5 and the maximum temperatures greater than 5 were presented. Following processing by a computer program in the FORTRAN space, the averages of monthly, seasonal and annual number of days with this phenomenon were calculated for each station and then the relative frequencies of monthly and seasonal were obtained. Results showed that, relative frequency of freezing and thaw cycles in winter is highest, but cold-season cereals and fruit trees show lower damage than spring and autumn seasons, because of cold acclimation phenomenon in this season. Monthly investigation showed that in October, the probability of damage to crop plants such as cotton or sugar beet in regions such as Sabzevar, Gonabad and Kashmar is less than regions such as Mashhad, Sarakhs and Neyshabur. In March and April, fruit trees may have faced with damage in Neyshabur, Torbat heydariye and Golmakan. Also in these months, early implant of cotton is risky in regions such as Sabzevar, Kashmar and Neyshabur. Keywords: Freezing and thaw cycles, Minimum temperature, Maximum temperature, Critical temperature, Cold acclimation