نگاهي به ريشه‌هاي «نظريه صفات شخصيت» در اخلاق

An Overview of the Bases of "Personality Traits Theory" in Ethics

مطالعه «روان‌شناسي صفات» و «اخلاق» به روشني تشابهي را بين مباني آنها درباره شخصيت به ذهن متبادر مي‌سازد. ذهنيت اقتباس نظريه‌ صفات از انديشه‌هاي اخلاقي ساده‌ترين فرضيه ممكن در اين زمينه است. در مقاله حاضر، به بررسي ريشه‌هاي روان‌شناسي صفات در اخلاق پرداخته شده است. بدين منظور، ابتدا رويكرد صفات در موضوع شخصيت مورد مطالعه قرار گرفته و سپس با مهم‌ترين نظريه‌هاي اخلاقي، يعني نظريه افلاطون، ارسطو، ابن‌سينا، فيض كاشاني، نراقي، غزالي و ديگران اين بحث را پي گرفته‌ايم. شواهد نشان مي‌دهد كه تبيين شخصيت بر اساس صفات يك رويكرد غالب در حوزه اخلاق بوده و طي سال‌ها اين روند ادامه يافته است. به‌خصوص همگرايي و تشابه‌هاي زيادي بين نظريه صفات و ديدگاه‌ غزالي به چشم مي‌خورد. يافته‌هاي پژوهش نشانگر آن است كه روش كار غزالي در توصيف شخصيت و طبقه‌بندي افراد بر مبناي يك نوع «تحليل عاملي ساده» بوده است؛ بنابراين، مي‌توان گفت، اگرچه به‌طور عمده روان‌شناسي صفات در دهه‌هاي 1940 تا 1970 و با كارهاي آلپورت، كتل و آيسنگ رسميت يافت، اما منشا بررسي صفات به دانشمندان اخلاق، از جمله افلاطون، ارسطو، ابن‌سينا، ابن‌مسكويه، نراقي و غزالي برمي‌گردد.

The study of traits psychology and ethics reveal a similarity of their bases about personality. The simplest hypothesis is the derivation of traits theory from ethics. In this article, the basis of traits psychology in ethics is analyzed. In this way, the approach of traits in personality is studied. Then, the most important ethical theories such as Plato’s, Aristotle’s, Avicenna’s, Feiz Kashani’s, Naraghi’s, Ghazali’s and others’ are discussed. The observations show that explanation of personality based on traits has been a dominant approach in the field of ethics, for many years. Especially, considerable conversion and similarity exists between the traits theory and Ghazali’s view. The research findings show that Ghazali’s approach to personality description and people’s categorization has been based on a simple subjective analysis. Thus, it can be said that eventhough traits psychology has been popular in 1940’s to 70’s with the works of Allport and Cattel, but the basis of traits analysis returns to ethical scholars such as Plato, Aristotle, Avicenna, Ibn Moskevayh, Naraghi and Ghazali.