روش شناخت اجتماعي در قرآن

Method of Social Understanding in Quran

شناخت و روش شناخت اجتماعي، از موضوعات مهم و اساسي در حوزه علوم اجتماعي است كه در دوره‌هاي مختلف تاريخي ? از گذشته تاكنون ? رويكردهاي مختلفي درباره آن وجود داشته است. يكي از دسته‌بندي‌هاي روش‌شناختي، تقسيم روش به روش‌شناسي بنيادين و روش‌شناسي كاربردي است كه انواع مختلف روش شناخت اجتماعي را مي‌توان در ذيل آن قرار داد. در اين گونه‌شناسي، روش‌شناسي بنيادين، كه به مباني هستي‌شناسي، انسان‌شناسي و معرفت‌شناسي ناظر بوده و به صورت بنيادين روش‌شناسي اجتماعي را مد نظر قرار مي‌دهد، مبناي بحث در اين مقاله واقع مي‌شود. در علوم اجتماعي با سه روش بنيادين اثباتي، تفهمي و رياليسم انتقادي‌ سروكار داريم. هر يك از اين روش‌ها از مباني هستي‌شناختي، انسان‌شناختي و معرفت‌شناختي خاصي بهره گرفته، با يكديگر در تقابلند. قرآن نيز به علت برخورداري از مبادي هستي‌شناختي، انسان‌شناختي و معرفت‌شناختي ويژه خويش از يك روش بنيادين «رياليسم توحيدي» بهره مي‌گيرد. ويژگي‌هاي خاص انديشه قرآن، روش‌شناسي قرآني را از مكاتب روش‌شناختي مدرن متمايز مي‌سازد. قرآن هستي را داراي دو بعد مادي و معنوي دانسته، آن را يك‌پارچه و با محوريت خداوند حكيم معرفي مي‌كند. همچنين سرنوشت انسان و كمال نهايي وي را در ميزان قرب الهي مي‌داند. قرآن به همه ابزارهاي حسي، عقلي و وحياني مرجعيت مي‌بخشد؛ اما مرجعيت آنها را در چارچوب مباني خويش مي‌پذيرد. همه چيز در انديشه قرآن، به خداوند ارتباط پيدا مي‌كند. قرآن از همه رويكردهاي تبييني و توصيفي، خرد و كلان، تجربي، تفهمي و انتقادي برخوردار مي‌شود؛ اما آنها را در چارچوب توحيد و مبتني بر يك عقبه الهياتي بازتعريف مي‌كند. اين، ويژگي ممتاز روش‌شناسي قرآن است كه روش‌هاي سكولار از آن بهره‌اي نمي‌برند و به علت چنين فقر معرفتي، با تكيه بر يك ابزار، ساير ابزارها را نفي مي‌كنند. همچنين روش‌شناسي قرآن، به علت بهره‌گيري از ابزار وحي، قابليت‌هاي افزون‌تري را نسبت به روش‌هاي مدرن دارد؛ از جمله، امكان فهم و درك عميق‌تر واقعيت اجتماعي و دست‌يابي به ضرورت‌ها و بايد و نبايدهاي اجتماعي بيشتري در آن.

Social understanding and social understanding method are among basic subjects of social sciences. One of the main categorization of methodology divides methodology into fundamental methodology and functional methodology. The fundamental methodology is the subject of this study. In social science, there are three basic methods: positivism, conceptualism, and critical realism. These methods contrast one another because of different ontological, anthropological, and epistemological grounds. Since Quran obtains its particular ontological, anthropological, and epistemological view, it enjoys a basic method of monotheist realism. The special attributes of Quran distinguish its methodology from that of modern methodology. Quran views the universe as having a physical and a spiritual dimension. Additionally, the ultimate success of human being is in obeying and getting close to God. In the view of Quran, everything is related to God. Quran enjoys all explanatory, descriptive and experimental approaches but redefines them in the monotheist framework. This is the specific attribute of Quran’s methodology that secular methods lack. Because of lack of such epistemology, secular methodology employs certain means and rejects all other means.