ژيوشيمي تبخيري هاي معدن نمك ملحه در جنوب سمنان، حوضه ي دشت كوير بزرگ، ايران مركزي

Geochemical investigations of evaporite deposits- a case study from South Cemnan, Great Kavir Basin, Central Iran

ژيوشيمي رسوبي نهشته‌هاي تبخيري‌هاي پتاس ميوسن در ممبر(بخش) M1 سازند قرمز فوقاني معدن نمك ملحه در جنوب شهر سمنان كه در حوضه ي دشت كوير بزرگ رسوب گذاري نموده‌اند به منظور شناسايي منشا آن ها مطالعه گرديد. به لحاظ كاني‌شناسي، از هاليت، سيلويت، پلي‌هاليت، كارناليت و لانجبينيت تشكيل شده‌اند. از بين كاني‌هاي نام برده شده، پلي‌هاليت، كارناليت و لانجبينيت، به صورت ثانويه و اطراف و حاشيه ي هاليت با بافت هاي اوليه ي رسوبي مكعبي را احاطه نموده‌اند. اين دسته از كاني‌هاي تبخيري زماني كه در شورابه مقدار كافي از يون‌هاي پتاسيم و مقادير ناچيز منيزيم موجود باشد، تشكيل مي‌شوند. علاوه بر لايه‌اي بودن لايه‌هاي نمك، وجود بافت‌هاي اوليه ي جناغي، اسكلتي و تجمعي در كاني‌هاي هاليت و سيلويت حاكي از اين است كه آنها در محيط رسوبي كم عمقي نهشته شده‌اند كه آب هاي دريايي به آن راه داشته‌اند. براي اثبات دريايي بودن نمك‌هاي معدن ملحه، از ژيوشيمي عنصر برم كه به صورت بسيار جزيي وارد شبكه كاني‌هاي تبخيري سيلويت و هاليت مي شود، استفاده گرديد. بالاترين ميزان برم، 200 پي‌پي‌ام، در كاني هاليت از افق‌هاي مختلف بوده است. به نظر مي رسد اين رسوبات تبخيري با توجه به لايه‌اي بودن آن ها و همراهي با رخساره‌هاي كم عمق دريايي در يك محيط رسوبي اوليه مرتبط با منشا آب هاي دريايي تشكيل شده اند. با توجه به اين كه حوضه ي كوير بزرگ، حوضه‌اي كم عمق بوده، احتمالاً آب‌هاي باقي مانده از حوضه ي دريايي سازند قم منشا تبخيري‌هاي جوان تر بوده است.

The sedimentary geochemistry studies carried out on the Miocene evaporite deposits of the M1 member of Upper Red Formation for identifying the origin of the Melheh mine evaporates have been deposited in the Great Kavir Basin to the South Semnan city. The mineralogical examination results represent the Halite, Gypsum, Polyhalite, Langbinite and Carnalite in minerals assemblages. Among them, Polyhalite, Langbinite and Carnalite are placed outside the primary halite grains. The latter minerals group forms when the enough amount of K and few Mg are present. Layering of the evaporite deposits shows the depositional textures such as cumulate, chevron and cornet in halite and sylvite is strong evidence to their depositional setting which connected to the sea waters. Furthermore, the Br geochemistry as trace element in the halite and sylvite crystals double checked the origin of Melheh mine deposits. The Maximum Br concentration in halite is 200 ppm. The primary depositional textures like layering associated with shallow marine facies support the idea that they may have formed under marine conditions. According to the observations and geochemical data they have been deposited in a shallow Great Kavir Basin and possibly the evaporative brine could be originated from the Qom sea waters.