تصحيح روش دراستيك مبتني بر سامانه ي اطلاعات جغرافيايي با استفاده از روش هاي آماري و تحليل سلسله مراتبي، مطالعه ي موردي دشت همدان

Improvement in GIS-based DRASTIC model using statistical methods and analytical hierarchy process, case study: Hamedan- Bahar plain, west of Iran

پهنه بندي آسيب پذيري نيتراته ي آب‌هاي زيرزميني دشت همدان- بهار با تصحيح وزن پارامترهاي روش دراستيك با پارامترهاي آماري و وزن دهي بر اساس فرآيند تحليل سلسله مراتبي در محيط سيستم اطلاعات جغرافيايي انجام گرفت. در تحقيق حاضر علاوه بر نرخ بندي هاي معمول موجود در روش دراستيك، از روش فازي براي هم مقياس سازي نقشه هاي معيار و آماده سازي آن ها براي تلفيق و تعيين وزن مناسب، همبستگي بين غلظت نيترات و پارامترها و ضرايب همبستگي اسپيرمن و كندال استفاده گرديد. بر اين اساس مشخّص شد كه پارامترهاي خاك، محيط آبخوان، و عمق آب زيرزميني به ترتيب با وزن هاي 5، 4 و 5/3 بيشترين همبستگي را با داده هاي نيترات نشان مي دهند. رابطه ي جديد به نامDAS (D: عمق تا سطح ايستابي، A: محيط آبخوان، S: محيط خاك) مي باشد. بر اساس وزن هاي به دست آمده از روش فرآيند تحليل سلسله مراتبي، لايه هاي اطلاعاتي قطعي و فازي دراستيك به طور جداگانه، با يكديگر تلفيق شدند. جهت تهيه ي نقشه ي خطرپذيري آلودگي، لايه ي كاربري اراضي منطقه به پارامترهاي قبلي افزوده و براي تعيين وزن بهينه ي اين پارامتر نيز از روش هاي آماري استفاده شد. پس از اعمال اين پارامتر ميزان همبستگي بين غلظت نيترات و خطرپذيري آلودگي به 78/0 رسيد. نقشه ي نهايي نشان مي دهد كه 5 درصد از آبخوان كاملاً خطرپذير، 10 درصد داراي خطر آلودگي خيلي زياد، 95/20 درصد زياد، 26 درصد متوسّط تا زياد، 3/21 درصد متوسّط تا كم، 9 درصد كم، 7 درصد داراي خطر آلودگي خيلي كم، و 75/0 درصد بدون خطر آلودگي مي باشند.

The assessment of groundwater vulnerability to nitrate pollution in Hamedan-Bahar plain, west of Iran, has been conducted through modifying weights of DRASTIC parameters via the use of simple statistical methods. Also the weights of parameters were assigned based on Analytical Hierarchy Process (AHP) under a Geographical Information System (GIS) environment. In addition to usual ratings of DRASTIC method, the present research has also used a fuzzy method for scaling criterion maps as well as their preparations for integration. Further, Spearmanʹs rho coefficient and Kendallʹs tau coefficient have been employed in order to determine suitable weight in the DRASTIC model from the correlation between nitrate concentrations and DRASTIC parameters. As a matter of fact, it was distinguished that soil media, aquifer media and depth to groundwater with the weights of 5, 4, and 3.5, respectively indicate the highest correlation with the nitrate concentrations. Thus the new equation named as DAS (D: Depth to groundwater, A: Aquifer media, S: Soil media) was substituted with DRASTIC for assessment of groundwater vulnerability in Hamedan-Bahar plain. On the basis of the weights resulted from AHP method, both the deterministic and fuzzy layers of DRASTIC are integrated with each other, separately. After determining the correlation coefficients in different models, it is found that the DAS model with deterministic rating layers has the highest correlation about 70 percent with nitrate concentrations. For preparing pollution risk map, land use was considered as an additional parameter. The correlation coefficient between nitrate concentrations and pollution risk reached to 78 percent, using this paremeter. The risk map shows that 5% of study area is completely risky while 10%, 29.95%, 26%, 21.3%, 9%, 7% of it has very high, high, high to moderate, moderate to low, low, and the least pollution risk, respectively. Only 0.75% of study area is without any pollution risk. Key words: Groundwater vulnerability, DRASTIC, DAS model, Hamedan- Bahar plain, analytical hierarchy process