تنوع صفات رويشي و زايشي برخي از ارقام گلابي (Pyrus communis L.) بومي ايران بر اساس آزمون DUF

Vegetative and Reproductive Traits of some Iranian Native Pear (Pyrus communis L.) Cultivars Based on DUF Descriptor

خصوصيات رويشي و زايشي سيزده رقم بومي كلكسيون ملي بر اساس دستور‌العمل ملي آزمون‌هاي تمايز، يكنواختي و پايداري (DUS) ارزيابي شد. در بين صفات رويشي مورد نظر به ترتيب 5، 9 و 13 صفت به شكل درخت، شاخه‌هاي يكساله و برگ تعلق داشتند كه 4، 5 و 9 صفت از گروه‌هاي فوق داراي تنوع بودند. از بين 11 و 29 صفت زايشي مربوط به گل و ميوه نيز به ترتيب 9 و 21 صفت داراي تنوع متوسط تا خيلي زياد بودند. در بين صفات عمومي درخت، شاخص‌ترين آن قدرت رشد درخت بود كه در پنج رقم زياد، هفت رقم متوسط و تنها در رقم سه فصله ضعيف بود. صفات شاخه يكساله اگرچه ارتباط منطقي با ديگر صفات درخت داشتند، اما به دليل سطح تنوع پايين موجود در آن‌ها در زمره صفات متمايزكننده ارقام نبودند. در بين صفات برگ 9 صفت تنوع قابل توجهي داشتند، ولي نسبت طول به عرض، شكل قاعده، شكل انتها و برش حاشيه داراي تنوع بيشتر و به لحاظ ثبات قادر به تمايز ارقام بودند. دو صفت موقعيت حاشيه و اندازه گلبرگ‌ها از ميان صفات داراي تنوع شكوفه، تنوع قابل ملاحظه‌اي داشته و شاخص‌هاي مناسبي براي تفكيك ارقام بودند. در بين اندام‌هاي مختلف درخت بيشترين صفات داراي تنوع در ميوه ديده شد و صفات اندازه ميوه، موقعيت بيش‌ترين قطر، پروفيل كناره، رنگ رو، حالت كاسبرگ‌ها و خصوصيات بافت گوشت همراه با زمان رسيدن آن از صفات متمايزكننده ارقام بودند. گروه‌بندي ارقام با تجزيه خوشه‌اي با استفاده از كليه صفات به نحو بهتري قادر به تفكيك آن‌ها براساس شباهت‌هاي ظاهري و يا منشا بود. در اين گروه‌بندي ارقام خراسان و اصفهان در گروه‌هاي جداگانه طبقه‌بندي شدند. به طور كلي مجموعه صفات كليدي دستورالعمل به خوبي قادر به تفكيك و تمايز ارقام بومي گلابي بودند.

In this research, characteristics of thirteen native cultivars of National Pear Collection of Iran were evaluated based on Descriptor of Distinctness, Uniformity and Stability (DUS). Among 5, 9 and 13 vegetative traits respectively belong to the tree, one-year-old shoots and leaves, 4, 5 and 9 traits showed variation. Among 11 and 29 reproductive traits belong to the bloom and fruits, 9 and 21 traits, respectively showed medium to high variations. From the common tree traits, tree vigor was the most indicative, and five cultivars were with high, seven cultivars with medium and cultivar Sefasleh with low vigor index. Despite logic relation of one-year-old shoots with other tree traits, they were not distinctive traits due to low diversity. Nine leaf traits also showed significant diversity, but among them length/width ratio, form of basal and apical part, and incision of margins were stable and distinctive traits. In addition, marginal position and size of petals demonstrated high diversity levels, and were appropriate for cultivar distinctness. Fruit traits also showed significant diversity and fruit size, position of maximum diameter, profile of sides, color of pulp, sepal positions and fruit texture characteristics, as well as fruit ripening period were the most distinctive traits. Cluster analysis using all traits together, resulted more efficient categorization of cultivars based on apparent similarity or origin. In this categorization, some Khorasan and Isfahan cultivars were set in separate clusters. Additionally, key traits of descriptor successfully distinguished the native pear cultivars.