بررسي اثرات نوع و غلظت سيتوكنين بر تكثير درون شيشه‌اي و ميزان شيشه‌اي شدن ريزنمونه‌هاي چهار ژنوتيپ ميخك (Dianthus caryophyllus L.)

Investigation Effects of Type and Concentration of Cytokinin on In Vitro Shoot Multiplication and Hyperhydricity of Carnation (Dianthus caryophyllus L.)

ميخك (Dianthus caryophyllus L.) به عنوان سومين گل شاخه بريده مهم دنيا مطرح است. تكنيك‌هاي كشت بافت روش مناسبي را براي ريزازديادي اين گياه زينتي فراهم كرده است. در اين بررسي اثر كينتين (Kin) و بنزيل آدنين (BA) بر تكثير شاخساره و ميزان شيشه‌اي شدن شاخساره‌هاي تكثير شده چهار رقم ميخك (Prado Aquila Kgr, Skimo Mogr, Mondeo Kgr and Innove Orange Bogr) مورد ارزيابي قرار گرفت. ريزنمونه‌هاي گره در محيط كشت موراشيگ و اسكوگ (MS) حاوي غلظت‌هاي مختلف بنزيل آدنين (1، 2، 3 و 4 ميلي‌گرم در ليتر) و كينتين (1، 2، 3 و 4 ميلي گرم در ليتر ) همراه با 2/0 ميلي گرم در ليتر NAA، 30 گرم در ليتر ساكارز و 8 گرم در ليتر آگار قرار گرفتند. ريشه زايي ريزنمونه‌هاي تكثير شده در محيط كشت MS حاوي 1 ميلي گرم در ليتر NAA صورت گرفت. نتايج نشان داد كه اختلاف معني داري بين ارقام در ميزان باززايي شاخساره وجود دارد، بطوريكه ارقام Eskimo و Prado Aquila Kgr با ميانگين 2/3 و 5/1 شاخساره به ترتيب بيشترين و كمترين ميزان باززايي را از خود نشان دادند. افزايش غلظت سيتوكنين از 1 ميلي گرم در ليتر به 4 ميلي گرم در ليتر باعث افزايش تعداد شاخساره باززايي شده از 7/1 به 4/2 شاخه در هر ريزنمونه و افزايش ميزان شيشه‌اي شدن از 12 درصد به 54 درصد شد. همچنين سطوح بالاي سيتوكنين به خصوص هورمون BA ارتفاع گياهچه‌هاي باززايي شده را كاهش داد. از نظر ميزان شيشه‌اي شدن بين ارقام و نوع سيتوكنين اختلاف معني داري مشاهده شد، بطوريكه ارقام Mondeo Kgr و Prado Aquila Kgr به ترتيب بيشترين (44 درصد) و كمترين (23 درصد) ميزان شيشه‌اي شدن را به خود اختصاص دادند و ريزنمونه‌هاي تكثير شده در محيط كشت حاوي BA، درصد شيشه‌اي شدن بيشتري (40 درصد) نسبت به Kin (26 درصد) داشتند. نتايج اين تحقيق نشان داد كه با افزايش ميزان سيتوكنين در محيط كشت بويژهBA شاخه زايي افزايش مي‌يابد، اما در عين حال باعث افزايش پديده شيشه‌اي شدن نيز مي‌شود كه اين پديده اثري نامطلوب در شرايط اين ويترو است و باعث از بين رفتن گياهچه‌ها مي‌شود. با درنظر گرفتن ميزان شاخه زايي و پديده شيشه‌اي شدن، براي بدست آوردن بيشترين شاخه طبيعي، كاربرد هورمون BA با غلظت 1 ميلي گرم در ليتر همراه با 2/0 ميلي گرم در ليتر NAA در محيط كشت MS نتيجه بهتري داده است.

Carnation (Dianthus caryophyllus L.) is the third most important cut flowers in the world. Tissue culture techniques offer an efficient method for micropropagation of this ornamental plant. In present work effects of Kinetin (Kin) and Benzyl Adenine (BA), on shoot multiplication and hyperhydricity of four carnation cultivars (Prado Aquila Kgr, Skimo Mogr, Mondeo Kgr and Innove Orange Bogr) were studied. Explants from nodal segments were cultured on MS medium supplemented with different concentrations of BA (1, 2, 3 and 4 mg/l) and Kin (1, 2, 3 and 4 mg/l) in combination with 0.2 mg/l NAA, 30 g/l sucrose and 8 g/l agar. Rooting of regenerated shoots was done in the MS medium supplemented with 1 mg/l NAA. Results indicated that there is a significant difference among cultivars shoot regeneration, Eskimo and Prado Aquila Kgr with 3.2 and 1.5 shoots show the highest and lowest regeneration rate, respectively. Increasing the concentration of cytokinin from 1 mg/l to 4 mg/l lead to increase regenerated shoot number from 1.7 to 2.4 shoots per explant and increase hyperhydricity from 12% to 54%. In addition high concentration of cytokinin, especially BA, decreased height of regenerated shoots. Based on hyperhydricity percentage of regenerated shoots, there was a significant difference between cultivars and cytokinins. Mondeo Kgr and Prado Aquila Kgr showed highest (44%) and lowest (23%) hyperhydricity, respectively and explants cultured in medium supplemented with BA caused more (40%) hyperhydricity than Kin (26%). Results of present work showed that by increasing the concentration of cytokinin specially BA, multiplication will be increased but also it will increase the hyperhydricity of plantlets and consequently it will lead to death of them. By considering the amount of multiplication and frequency of hyperhydricity for obtaining the highest number of normal shoots, using of MS medium containing 1 mg/l BA in combination with 0.2 mg/l NAA is suggested.