مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - استفاده از بوردهاي آموزشي در آموزش مستمر كارورزان: يك تجربه جديد در گروه زنان و مامايي

چكيده فارسي :

با افزايش حجم اطلاعات در حوزه‌هاي مختلف دانش، نياز به استفاده از شيوه‌هاي مناسب آموزشي جهت يادگيري و يادآوري دانش‌ها و مهارت‌ها ضروري ‌مي‌باشد. با استفاده از شيوه‌هاي نوين كه بر كاوش و تامل فراگير در موضوعات آموزشي تاكيد ‌مي‌كند ‌مي‌توان يادگيري گروه هدف را افزايش داد. پرورش تفكر، استحكام آموزش و افزايش يادگيري اگر به طور دوره‌اي براساس نيازسنجي آموزشي انجام شود و در برنامه آموزشي اعمال شود به صورت موثر باعث ارتقاي كيفيت آموزشي خواهد شد. طرح روش‌هاي نوين آموزشي در شرايط موجود كه دانش هر لحظه در حال پيشرفت است و مديريت زمان در امر آموزش ضروري و اجتناب‌ناپذير ‌مي‌نمايد، از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. دست يابي به روش برتر آموزش پزشكي هميشه موضوع جالب و بحث برانگيزي بوده است.در سال 1899 آقاي ويليام اوسلر بيان نمود كه سرعت پيشرفت و پيچيدگي علم پزشكي، مشكلاتي در ارتباط با بهره‌مندي از دانش و مهارت‌هاي لازم در آموزش پزشكي ايجاد ‌مي‌كند و يك راه جهت غلبه بر اين مشكل فراهم كردن شرايطي جهت مطالعه مستقل در فراگير ‌مي‌باشد(1). در برنامه‌ريزي آموزشي بايد زمينه پرورش دانشجويان مستقل، خود آگاه و خلاق فراهم گردد (2). سيستم آموزشي هر كشوري بايد علاوه بر توجه به نياز‌هاي اساسي فراگيران، به مسايل اجتماعي و مشكلات بهداشتي جامعه خود نيز توجه داشته باشد و آن را به عنوان معيار‌هاي مهم تدوين و بازسازي برنامه درسي در نظر بگيرد(3) و در اين راستا خود فراگير با انتخاب عناوين با توجه به نيازهاي آموزشي ‌مي‌تواند سهم بسزايي در ارتقاي آموزش داشته باشد. اين امر علاوه بر افزايش انگيزه، و كار آمدي موجب تنوع زياد در دانش فراگيران شده و باعث ‌مي‌شود كه دانش آموختگان بتوانند نقش موثر‌تري در برطرف كردن نيازهاي جامعه خود داشته باشند(4). بر اين اساس استفاده از بوردهاي آموزشي جهت آموزش مستمر كارورزان به عنوان يك تجربه جديد در گروه زنان و مامايي يرنامه‌ريزي و اجرا شد.در اين فرآيند فراگير در يادگيري كارآمد–فعال و خلاق بوده و با خلق رويكردهاي فردي، يادگيري خود را هدايت ‌مي‌كند. عناوين مختلف آموزشي مورد نياز كارورز در بخش زنان–بخش مامايي-ليبر و درمانگاه به صورت برنامه‌ريزي شده و منظم با زمان‌بندي مناسب جهت درج در بورد آموزشي در اختيار كارورز گذاشته ‌مي‌شود. عناوين شامل مطالبي است كه دانستن آن ارتقاي سطح علمي كارورز را به دنبال دارد و بوردهاي آموزشي بر اين اساس طرح‌ريزي شده كه اطلاع‌رساني مستمر ‌مي‌تواند روش موفقي براي بالا بردن سطح آگاهي علمي و كسب مهارت‌هاي لازم در جهت رفع نيازهاي آموزشي باشد.هر چه موضوع و مطالب آموزشي جديدتر و جذاب‌تر باشند، انگيزش يادگيري در دانشجويان بيشتر خواهد شد(5). كارورز اطلاعات مورد نياز جهت درج در بوردهاي آموزشي را از طريق دسترسي به اينترنت و رفرنس‌ها جمع‌آوري كرده و به طور منظم ثبت ‌مي‌كند. اين روش به عنوان روشي جديد و كارآمد در آموزش براساس كارورز محوري و آموزشي كار گروهي مطرح است و با طرح سوال و گزارش مورد ‌مي‌تواند محرك يادگيري بوده و تطبيق با عرصه باليني را به دنبال داشته باشد. استقبال فراگيران و مشاركت فعال ايشان تاييدي بر كارآيي اين روش جديد آموزشي ‌مي‌باشد. نگرش مثبت كارورز، رسيدن به اهداف آموزشي را تسريع ‌مي‌كند. در طي سال‌هاي تدريس در دانشگاه نياز به روشي ساده، كم هزينه، جذاب و در دسترس همگان و قابل استفاده براي كليه سطوح آموزشي احساس ‌مي‌شد كه پايه برنامه‌ريزي اين فرآيند آموزشي شد. شيوه تدريس دوره دكترا نبايد معلم محور و غيرفعال باشد زيرا روش‌هاي تدريس غيرفعال ‌نمي‌تواند دانش‌آموختگاني تربيت كند كه در آينده بتوانند به عنوان صاحب‌نظر، مشكلات را تجزيه و تحليل كرده و راه حل مناسب ارايه نمايند(6). ابتدا به صورت پايلوت با حضور تعدادي از اينترنها در يك دوره آموزشي فرآيند جديد اجرا شد و با دوره قبلي كه اين فرآيند انجام نشده بود مقايسه گرديد. با نظرخواهي از كارورزان نياز يادگيرندگان و زمينه‌هاي مورد علاقه آنان جهت مطرح شدن در بوردهاي آموزشي هر بخش )زنان، مامايي، زايشگاه و درمانگاه). به طور جداگانه با تاكيد بر جنبه‌هاي مهم يادگيري لازم در هر بخش مشخص شد. سپس با برقراري جلسه توجيهي مراحل فرآيند در آغاز هر بخش به كارورزان توضيح داده شد. طبق برنامه تعيين شده آغاز هر دوره، مطالب روز علمي، از طريق بانك‌هاي اطلاعاتي توسط فراگير جمع‌آوري و نكات كليدي آن با ابتكار و نوآوري خود كارورز (به صورت فردي يا گروهي)‌ در بوردهاي آموزشي همراه با رفرنس مربوطه جهت كاوش بيشتر درج شد. مراحل اجراي برنامه به صورت دوره‌اي و مستمر مورد ارزيابي قرار ‌مي‌گرفت و فيدبك آن در طي 2 ماه گذراندن بخش زنان و مامايي به فراگيران داده ‌مي‌شد. پيامدهاي آموزشي مفيد 1- نوآوري و رقابت‌هاي آموزشي مفيد بين كارورزان 2- ايجاد انگيزه، تفكر خلاق، استخراج مطالب آموزشي به روز و كارآمد 3- افزايش مشاركت يادگيرنده (گروه هدف) و ساير يادگيرندگان در فعاليت‌هاي آموزشي و تبادل‌نظر سطوح مختلف علمي در مورد مطالب درج شده در بوردهاي آموزشي 4- افزايش آگاهي ساير سطوح فراگير در سيستم آموزشي از جمله پرستاران، كارآموزان، دستياران و دانشجويان ساير رشته‌ها 5- تبديل فراگير به يادگيرنده خود تنظيم به اين صورت كه به تدريج بدون نياز به نظارت، شخصاً در جهت افزايش يادگيري تلاش كرده، به آن جهت بخشيده و يادگيري خود را پايش و ارزيابي كند. 6- افزايش اعتماد به نفس فراگير در بالين بيمار، ناشي از افزايش سطح دانش 7- اختصاص دادن زمان مناسب به مطالعه در دوره كارورزي براساس نيازسنجي آموزشي، به دليل لزوم رعايت اصل «نكته‌نويسي» جهت انعكاس مطالب در بوردهاي آموزشي و ارايه همزمان كتبي مطالب به مسوول مربوطه جهت ارزيابي مستمر 8- استفاده در ارزشيابي‌هاي آموزشي و كارآزمايي‌هاي باليني كارورزان اين روش 9- اين روش به دليل ساده، كم هزينه و جذاب بودن فرآيند، قابل تعميم به ساير گروه‌هاي آموزشي ‌مي‌باشد. البته چالش‌هايي در اجراي برنامه وجود دارد از جمله جلب همكاري پرسنل در جهت نگهداري بورد‌هاي آموزشي و نياز به حفظ پويايي فرايند بطور مستمر از طريق جلوگيري از يكسان نويسي بايد در نظر گرفته شود. و راه حل انتخابي به صورت: اختصاص زمان بيشتر به اين روش در آموزش و جلب همكاري ساير اساتيد جهت افزايش كارآيي و اثربخشي،برقراري جلسات رسمي تجزيه و تحليل و بحث علمي در مورد نكات موجود در بوردهاي آموزشي با حضور اساتيد و كارورزان.به دليل نياز به استمرار برنامه، پيگيري توسط يك فرد مسوول در جهت ارزيابي مداوم و سنجش اعتبار مطالب پيشنهاد مي‌شود.