وجوب نظر (به كارگيري عقل) در معارف ديني از منظر كلام اسلامي

The Necessity of Opining (Using Reason) in Religious Knowledge in the View of Islamic Theology

بهره‌گيري از عقل و تفكر عقلي و اعتبار آن در معارف ديني، مسيله‌اي است كه از ديرباز در قلمرو انديشه ديني كانون توجه بوده است. در قلمرو اسلامي، مكاتب گوناگون كلامي نه تنها اعتبار عقل و تفكر عقلي را به منزله منبعي براي رسيدن به معارف ديني به رسميت مي‌شناسند، بهره‌گيري از عقل را در اين زمينه واجب مي‌دانند. متكلمان براي اثبات اين امر استدلال‌هايي نيز ترتيب داده‌اند. البته درباره اينكه وجوب نظر از احكام عقلي است يا سمعي، ميان متكلمان عدليه و اشاعره اختلاف‌نظر ديده مي‌شود. در اين مقاله استدلال‌هاي متكلمان مسلمان بر وجوب تمسك به عقل (وجوب نظر) در قلمرو معارف ديني، و عقلي يا سمعي بودن آن از نظر ايشان، ارزيابي شده است. روش كار به اين‌گونه است كه نخست داده‌ها با مراجعه به منابع دست اول كلامي جمع‌آوري مي‌شود و سپس كانون تجزيه و تحليل قرار مي‌گيرد. با بررسي‌هاي انجام‌شده به اين نتيجه مي‌رسيم كه درباره وجوب نظر تنها يكي از استدلال‌ها درست است و همچنين وجوب عقلي نظر، تاييد مي‌شود.

For a long time the use of and reliance reason and rational thinking in religious sciences has been the subject of speculation in the field of religious thought. in Islam many theological schools not only recognize the validity of reason and rational thinking as a source for acquiring religious knowledge, but also consider the use of reason in this regard as obligatory. Theologians have provided evidence to support their argument. However, there is a controversy among ʹAdliyah theologians and Ashʹarites over whether the necessity of opining about judgments is rational or transmitted. Using a theoretical approach, the present paper discusses and evaluates Muslim theologiansʹ arguments for the necessity of adherence to reason in the realm of religious knowledge and its being rational or authoritarian. The research concludes that only one argument about the necessity of opining is correct and the idea of rational necessity of opining has been approved.