مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - عوامل موثر برتوسعه يافتگي از ديدگاه شاخص‌هاي سلامت

چكيده فارسي :

•مقدمه: توجه به مقوله‌ي بهداشت و درمان نقش مهمي را در سياست‌گذاري‌هاي دولت براي بخش عمومي جوامع پيشرفته ايفا مي‌كند و در واقع تعيين كننده‌ي موقعيت اقتصادي- اجتماعي كشور مي‌باشد. به همين دليل امروزه در اكثركشورهاي پيشرفته از بخش بهداشت و درمان علاوه بر رعايت استانداردهاي لازم بهداشتي و تندرستي، انتظارات توليدي، فراهم‌آوري فرصت‌هاي شغلي، كسب درآمد و سودآوري و همچنين بسترسازي مناسب اجتماعي را دارند. هدف از اين تحقيق، بررسي چگونگي توزيع شاخص‌هاي مهم بهداشتي- درماني در كشور، سنجش درجه‌ي توسعه ‌يافتگي استان‌ها از نظر برخورداري از امكانات بهداشتي- درماني و بررسي عوامل موثر در تفاوت‌هاي بين استاني بوده است. •روش بررسي: دراين مطالعه‌ي توصيفي، جهت بررسي توزيع منطقه‌اي امكانات بهداشتي- درماني، سنجش درجه‌ي توسعه ‌يافتگي و بررسي عوامل موثر، داده‌هاي اطلاعاتي مرتبط با 18 شاخص بهداشت و درمان از سازمان مديريت و برنامه‌ريزي، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، شبكه‌ي بهداشت و مركز آمار ايران مربوط به سال‌هاي 87-1385 جمع‌آوري شد. از مدل‌هاي كمي آماري نظير شاخص‌هاي نسبي، روش استاندارد، ضريب محروميت، تاكسونومي عددي و تحليل عاملي براي تجزيه و تحليل شاخص‌ها و سنجش درجه‌ي توسعه ‌يافتگي استان‌ها از نظر برخورداري از امكانات بهداشتي- درماني استفاده گرديد. مطالعه‌ي حاضر به صورت اسنادي و بر اساس داده‌هاي اطلاعاتي منابع مربوط صورت پذيرفته و از اعتبار لازم برخوردار است. داده‌ها توسط نرم‌افزارهاي Minitab و SPSS مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند. •يافته‌ها: نتايج حاصل از استخراج مولفه‌هاي اصلي (Principal Component) تاثيرگذار بر روي تفاوت‌هاي بين استاني از نظر امكانات بهداشتي- درماني نشان داد كه حدود 76 درصد از تفاوت‌هاي منطقه‌اي، ناشي از توزيع نامتعادل 5 عامل اصلي شامل پزشك متخصص، مراكز بهداشتي- درماني شهري، مراكز بهداشتي- درماني روستايي، تعداد انشعابات فاضلاب شهري و خانه‌هاي بهداشت در مناطق استاني كشور مي‌باشد. همچنين نتايج سنجش درجه‌ي توسعه‌ يافتگي نشان داد كه با توجه به شاخص‌هاي در نظر گرفته شده در بخش بهداشت و درمان، استان‌هاي يزد، سمنان و اصفهان جز استان‌هاي برتر و استان‌هاي سيستان و بلوچستا ن،كهگيلويه و بوير احمد و لرستان در زمره‌ي استان‌هايي با درجه‌ي توسعه يافتگي بسيار پايين از جنبه‌ي برخورداري از تسهيلات بهداشتي- درماني قرار دارند. •نتيجه‌گيري: در نظام كارآمد اقتصادي- اجتماعي، توجه داشتن به اصول اوليه، رفع نيازهاي اساسي و اصلاح زير ساخت‌هاي آموزشي- بهداشتي جامعه، جز وظايف اساسي دولت و مسوولين اجرايي آن نظام محسوب مي‌شود و در اين راستا، ارايه‌ي برنامه‌هاي پيشنهادي در زمينه‌ي ريشه‌كن كردن فقر اجتماعي- اقتصادي و از ميان بردن نابرابري‌ها و تفاوت‌هاي منطقه‌اي در داخل كشور، ضروري به نظر مي‌رسد. به طوري كه با پيگيري و اجراي اصل 44 قانون اساسي در آينده، وظيفه‌ي كنترلي و نظارتي دولت در توزيع مناسب‌تر خدمات بهداشتي- درماني، مهم‌تر از وظيفه‌ي ارايه‌ي مستقيم خدمات ناشي از وظيفه‌ي تصدي‌گري او خواهد بود. •واژه‌‌هاي كليدي: بهداشت و تندرستي؛ توسعه؛ شاخص‌‌‌ها.

چكيده لاتين :

Abstract Introduction: The aim of the present study is to show regional disparities in Iran through measurement of the level of development of different provinces with respect to their accessibility to the health and medicare facilities. Methods: To accomplish the above mentioned purpose, data regarding 18 health and medicare indexes for the years 2006-2008, have been collected. The quantified methods such as numerical Taxonomy, coefficient of deprivation, standardized method and factor analaysis have been used to analyze the data and classify the provinces according to the health care indicators and related facilities. Results: The results show that, five main factores i.e. Specialists, Urban Health Centers, Rural Health Centers, Urban waste water Drainage Units and Sub Rural Health Centers are responsible for regional disparities among the provinces with respect to the health indexes. Ranking analysis show that according to the available data, provinces like Yazd, Semnan and Isfahan had the highest developing degree and provinces like Sistan Balochstan, Kohgiloye Boyer Ahmad and Lorestan had the lowest level of development with respect to the rate of accessibility to health and medicare facilities in Iran. Conclusion: In an efficient socio-economic system, considering the basic principles, basic needs and improve community health education infrastructure are the basic tasks that should be regarded by system administrators. Keywords: Health; Development; Indicators.