تاثير تندي و جهت شيب بر روان آب سطحي و رسوب از كرت هاي كوچك آزمايشي در حوزه آبخيز كجور

مديريّت صحيح يك حوزه آبخيز مشروط بر شناخت عوامل موثّر و بررسي رفتار آن ها در شرايط متفاوت مي باشد. اگرچه تاكنون نقش خصوصيّات كلي توپوگرافي بر توليد روان آب و رسوب مورد بررسي قرار گرفته است، ليكن تغييرپذيري مولفه هاي هيدرولوژيكي مذكور در شرايط مختلف و خصوصاً حوزه هاي آبخيز ايران كم تر مورد توجّه قرار گرفته است. از اين رو تحقيق حاضر با هدف بررسي نقش تندي و جهت شيب بر حجم روان آب و رسوب در حوزه آبخيز جنگلي كجور واقع در جنوب شرقي شهرستان نوشهر طراحي شد. آزمايش هاي مورد نظر با استفاده از يك باران ساز پمپي با شدّت 6/1 ميلي متر بر دقيقه و كرتي با ابعاد 30×30 سانتي متر در دو تيمار شيب كم تر و مساوي 25 درصد و بيش تر از 25 درصد و جهت-هاي شرقي و غربي انجام شد. آزمايش ها به صورت ماهانه و طي مهر 1387 تا ارديبهشت 1388 در سه تكرار و محل هاي ثابت انجام گرديد. بررسي اثر تيمارهاي تندي و جهت شيب با استفاده از طرح هاي فاكتوريل و مربّع لاتين در نرم افزار 17 SPSS صورت گرفت. نتايج نشان داد كه تنها تندي شيب بر حجم روان آب تاثير معني دار (04/0?P ) داشته است به نحوي كه برخلاف تصوّر عموم حجم روان آب روي شيب زياد، كم تر از شيب كندتر بوده است. هم چنين اثر شيب در برخي از ماه ها و اثر جهت در ماه هاي ديگر روي رسوب معني دار (05/0?P ) بوده است و در حالت كلّي با افزايش شيب، رسوب توليدي به سبب بافت درشت خاك و محدوديت رسوب قابل دسترس، كم و در دامنه شرقي مقدار آن بيش تر بود.

The proper management of a watershed depends on recognition of effective elements and investigation of their behavior in different conditions. Till date, many researches have studied the role of topographical general characteristics on hydrologic behaviors. Whereas, the changeability of hydrologic properties under different conditions, especially in Iranian watershed has been rarely taken into account. This research aimed to assess the role of slope steepness and aspect on runoff and sediment characteristics in Educational and Research Watershed of Tarbiat Modares University (Kojour) watershed located in southeastern of Nowshahr Township, Iran. Experiments were conducted by using a pressure rain simulator with an intensity of 1.6 mm min-1 and a plot in dimension of 30×30 cm in two slope ranges i.e. ? 25 and > 25% and eastern and western aspects. These experiments were done in three replications and in particular places on monthly basis from October 2008 to June 2009. The study was formulated in factorial and Latin square designs and the associated results were then analyzed with the help of SPSS 17 software package. Results showed that the affect of slope on runoff volume was significant (p < 0.04) so that, in contrary to oft reported, the volume of runoff was lower in steeper slope. Slope steepness and aspect had also alterative significant (p < 0.05) effects on sediment yield. Generally, the higher slope with coarse soil texture and less available sediment, the lower sediment yield with greater amounts in eastern slope.