اثر متقابل ژنوتيپ x محيط براي عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي گندم دوروم با استفاده از مدل AMMI

Genotype × Environment Interactions for Grain Yield of Durum Wheat Genotypes Using AMMI Model

اثر متقابل ژنوتيپ × محيط بر عملكرد دانه دوازده ژنوتيپ پيشرفته گندم دوروم و دو رقم شاهد سرداري (گندم نان) و زردك (گندم دوروم) در سه ايستگاه تحقيقات كشاورزي ديم با شرايط آب و هوايي معتدل سرد، گرم و سرد در دو شرايط ديم و آبياري تكميلي و در سه سال زراعي (از 1384 تا 1388) مورد ارزبابي قرار گرفت. نتايج حاصل از تجزيه AMMI نشان داد كه اثر اصلي ژنوتيپ، محيط، اثر متقابل ژنوتيپ x محيط و چهار مولفه اول اثر متقابل، در سطح احتمال 1% معني‌دار بودند. باي‌پلات AMMI قادر به تفكيك ژنوتيپ‌هاي با سازگاري خصوصي و عمومي بود واكنش ژنوتيپ‌ها در محيط‌هاي ديم از واكنش آن‌ها در محيط‌هاي آبياري تكميلي متفاوت بود. واكنش ژنوتيپ‌ها در سال‌هاي اول و سوم اجراي پروژه در محيط‌هاي معتدل و گرم مشابه و متفاوت از سال دوم اجراي آن بود. در محيط‌هاي سرد واكنش ژنوتيپ‌ها در سه سال اجراي پروژه مشابه بود. بر اساس نتايج حاصل از تجزيه AMMI ارقام شاهد واكنش بهتري نسبت به شرايط ديم در بيشتر مكان‌ها داشتند در صورتي‌كه ژنوتيپ‌هاي G8، G2، G7 ، G4 و G6 واكنش بهتري نسبت به شرايط آبياري تكميلي داشتند. بر اساس مدل امي و پارامترهاي پايداري، ژنوتيپ‌هاي G3، G10 و G5 پايدارتر و داراي سازگاري عمومي به محيط‌هاي مورد بررسي بودند.

The effects of genotype by environment interactions on the grain yield of twelve promising durum lines along with a durum (Zardak) and a bread (Sardari) wheat as checks were investigated at three locations, representative for multi-location durum yield trials, in Iran under rain-fed and supplementary irrigation conditions for three cropping seasons. Main effects due to E, G and GE interaction as well as four interaction principal component axes (IPCA 1-4) were found to be significant (P < 0.01). AMMI biplot was able to distinguish genotypes, with wide and specific adaptation, and environments, with high and low genotype discrimination ability. Genotypic responses were similar in Kermanshah and Ilam in two (2005-06 and 2008-09) out of three years. In Shirvan genotypic responses generally were similar. Based on AMMI analysis, the check cultivars were more adapted to rainfed conditions while the promising genotypes G8, G2, G7, G4 and G6 were adapted to supplementary irrigation conditions. According to AMMI and some stability parameters, the genotypes G3, G10 and G5 were more stable and were more adapted to the whole target regions.