سماع، موسيقي و معني‌گريزي در غزل مولوي

Sufi Dance, Music and Evasion of Semanticism Meaning in Mulavi’s Ghazal

چكيده: در بسياري از غزل هاي مولوي موسيقيِ حاصل از تكرار كه از اقتضايات مجلس سماع است دلالت هاي معنايي سخن را كم‌رنگ و بافت آوايي كلام را برجسته مي كند. غلبه هيجانات عاطفي چنان است كه غزل مولوي گاه از كاركرد معنايي تهي، و وارد ساحت بي معنايي و تناقض مي شود. در اين شرايط، متن نقش القايي به‌‌خود مي گيرد و عواطف پرشور گوينده با نغمه‌هاي تكرارشونده به مخاطب منتقل مي‌شوند. زوال آگاهي و عدم هشياري در لحظات شور و جنون سماع، به خلق غزل هايي انجاميده كه با تكيه بر تكرارهاي متنوع، عطف هاي ناهمگون و هم‌نشيني‌هاي موسيقايي در طول بيت يا در صورت رديف گونه هاي بلند، سعي در توليد خلسه و بي خويشي دارند و يا خود به بي خودواري و خلسه مي‌انجامند. اين نوشته بر آن است تا اسباب و گونه هاي معني گريزي در غزل مولوي را با توجه به پيوند اين غزل ها و مجلس سماع به بحث بگذارد، تا در‌نهايت آشـكار شـود كه هر‌قدر عواطـف شدت گيرد از كاركرد معنايي شعر كاسته مي شود؛ چنان‌كه در بسياري از غزل‌هاي مولوي كلمات و عبارات با فرونهادن بار معنايي، تنها نقش موسيقايي دارند و نيز بسياري از زيباترين غزل‌هاي مولوي حاصل همين مجاورت‌ها و هم‌نشيني‌هاي موسيقايي كلماتند.

Abstract: In many Ghazals of Mulavi, the music stemming, from repetition, which is a requirement of Sufi dance session, dilutes the semantic connotations of speech but highlights its vocal texture. The domination of emotional excitations is such that Mulavi’s Ghazal at times becomes devoid of semantic function and enters the realm of meaninglessness and contradiction. Under the circumstances, the text assumes an inculcative role and the exciting moods and emotions of the narrator are imparted to the audience through repetitive sounds and lyrics. The decline of awareness and unconsciousness during the moments of excitation and madness of sama dance have led to creation of Ghazals that try to create ecstasy and selflessness by relying on diverse repetition, asymmetrical returns and musical synchronizations in the couplets or in the form of long rhymes. The present article is an attempt to study kinds of evasion of meaning in Mulavi’s Ghazals on the basis of connection of these Ghazals to Sufi dance.