عوامل موثر بر پايداري عمليات كشاورزي در شهرستان جيرفت(مطالعه موردي محصولات: پياز، سيب زميني و گوجه فرنگي)

Factors Effecting Sustainability of Agriculture Practices in Jiroft County(Case Study: Onion, Potato and Tomato)

در دهه هاي اخير، مصرف بيشتر نهاده ها در بخش كشاورزي موجب رشد توليدات كشاورزي در دنيا شده است، اما مشكلات بوجود آمده در اثر عدم توجه به مسايل زيست محيطي و خطرات مصرف بيش از حد مواد شيميايي بر سلامتي انسان يك نگراني براي مردم و سياست گذاران به وجود آورده است. لذا كشاورزي پايدار به عنوان كليد رهايي از مشكلات بوجود آمده مطرح شده است. به سبب اهميت بخش كشاورزي در اقتصاد شهرستان جيرفت و اهميت محصولات پياز، سيب زميني و گوجه فرنگي در امنيت غذايي جامعه تحقيق حاضر در سال زراعي 1388-1387 با هدف سنجش پايداري عمليات كشاورزي و عوامل موثر بر آن در شهرستان جيرفت، صورت پذيرفته است. جامعه آماري شامل 1320 نفر از زارعين پياز، سيب زميني و گوجه فرنگي كار اين شهرستان است. حجم نمونه از طريق فرمول كوكران 197 زارع تعيين شد. به منظور جمع آوري اطلاعات مورد نياز، پرسش نامه ها از كشاورزان با روش نمونه گيري تصادفي طبقه اي با انتساب متناسب تكميل گرديد. پايايي آن توسط ضريب آلفاي كرونباخ (بيشتر از 75/0) و روايي آن از سوي پانل متخصصان مورد تاييد قرار گرفت. نتايج نشان داد كه در 3/52 درصد نمونه هاي مورد مطالعه ميانگين شاخص پايداري عمليات كشاورزي كمتر، و در7/47 درصد نيز بالاتر از ميانگين كل شاخص پايداري مي باشد. نتايج مدل رگرسيون خطي - لگاريتمي برآورد شده نشان داد كه متغير هاي سطح سواد، دانش كشاوزي پايدار، تعداد نيروي كار خانوادگي، مشاركت اجتماعي، مالكيت خصوصي و نظام دام-زراعت بر شاخص پايداري عمليات كشاورزي مزارع مورد مطالعه تاثير مثبت و ميزان سطح زير كشت اثر منفي معني دار دارد. پيشنهاد مي شود كلاس هاي آموزشي-ترويجي منطبق با سطح سواد كشاورزان، از سوي جهاد كشاورزي برگزار گردد.

In recent decades, more consumption of agricultural inputs led to growth in agricultural products in the world. However, problems occurred due to the lack of attention to environmental issues and risks of excessive consumption of chemicals on human health become a concern for people and policy makers. To solve the problem, sustainable agriculture has been considering by authorities. This study aimed at assessing the level of sustainability in some agricultural products. Identification of factors that influence sustainability in the study products was another aim of this study. The study was conducted in 2008-2009. The township of Jiroft was selected for this study, due to economic importance of agriculture in this region. The study concentrated on three products of tomato, potato and onion that play important role in the food security of the region. The statistical population of the study included all onions, potatoes and tomatoes growers (N=1320). Using the Cochranʹs formula, sample size was measured at 197 persons. Using the stratified random sampling method, the study interviewees were selected. The reliability of the questionnaire was evaluated by Cronbachʹs alphaʹs coefficient at 0.75. Content validity was defined using a panel of expert. According to the results, levels of sustainability for 53.2 percent of the study samples were lower than their average level, while 47.2 percent had higher levels. Results of regression model presented that the variables of educational level, knowledge of sustainable agriculture, the number of family labor force, growers’ participation in social activities, the system of private property and livestock- cultivation system have a significant positive impact on the sustainability. The only variable of the rate of cultivation presented a negative impact on the agricultural sustainability. The study recommends holding appropriate extension classes accordance to the level of growers ‘education.