ارزيابي كارايي نسبي بيمارستان‌هاي قم با استفاده از رويكرد تحليل پوششي داده‌ها و فرآيند تحليل سلسله مراتبي

Measuring the Efficiency of Qom Hospitals with Data Envelopment Analysis and Analytic Hierarchy Process

مقدمه: امروزه به دليل افزايش هزينه‌هاي بخش بهداشت و درمان، براي مقايسه‌ي عملكرد بيمارستان‌ها و اندازه‌گيري كارايي آن‌ها تلاش‌هاي زيادي مي‌شود. هدف اصلي اين پژوهش، ارزيابي كارايي نسبي بيمارستان‌هاي قم (دولتي و غير دولتي) در سال 1386 و با استفاده از رويكرد تحليل پوششي داده‌‌ها (DEA يا Data envelopment analysis) بود. روش بررسي: تحقيق حاضر از نوع كاربردي و از دسته مطالعات تحليلي بود، جامعه‌ي آماري شامل تمام بيمارستان‌هاي قم (8 بيمارستان) بود و از آنجا كه در اين تحقيق از داده‌هاي واقعي و آمارهاي عملكردي بيمارستان‌ها بهره گرفته شد، بررسي روايي و پايايي موضوعيت نداشت. متغيرهاي ورودي شامل تعداد پزشك عمومي، تعداد پزشك متخصص، تعداد پيراپزشك و تعداد تخت فعال و متغيرهاي خروجي شامل تعداد بيمار بستري شده و تعداد بيمار سرپايي بودند. ابتدا با استفاده از فرآيند تحليل سلسله مراتبي (AHP يا Analytical hierarchy process) متغيرهاي ورودي به دو متغير تعداد پزشك و تعداد تحت فعال كاهش يافتند، سپس با دو روش CCR (بازده نسبت به مقياس ثابت (CRS يا Constant returns to scale)) و روش BCC (بازده نسبت به مقياس متغير (VRS يا Variable returns to scale)) و در حالت ورودي محور به ارزيابي كارايي نسبي بيمارستان‌هاي قم در سال 1386 پرداخته شد و ضمن مشخص كردن بيمارستان‌هاي ناكارا، با استفاده از مدل اندرسون- پيترسون (AP يا Anderson-Peterson) بيمارستان‌هاي كارا نيز رتبه‌بندي شدند. براي انجام محاسبات از نرم‌افزارهاي Expert Choice، Win 4 Deap و DEA- Master استفاده گرديد. يافته‌ها: در روش CCR، 3 بيمارستان كودكان فاطمي، ايزدي و حضرت زهرا كارا و 5 بيمارستان حضرت وليعصر، حضرت معصومه، نكويي، كامكار و گلپايگاني ناكارا شناخته شدند و رتبه‌بندي نهايي بيمارستان‌ها به صورت زير گرديد: 1. حضرت زهرا 2. كودكان فاطمي 3. ايزدي 4. حضرت وليعصر 5. حضرت معصومه 6. نكويي 7. كامكار و 8. گلپايگاني. در روش BCC، 4 بيمارستان حضرت وليعصر، حضرت زهرا، كودكان فاطمي و ايزدي كارا و 4 بيمارستان حضرت معصومه، نكويي، كامكار و گلپايگاني ناكارا شناخته شدند و رتبه‌بندي نهايي بيمارستان‌ها به صورت زير گرديد: 1. حضرت زهرا 2. حضرت وليعصر 3. ايزدي 4. كودكان فاطمي 5. حضرت معصومه 6. نكويي 7. كامكار و 8. گلپايگاني. نتيجه‌گيري: اغلب بيمارستان‌ها به صورت كارا عمل نمي‌كنند، بيمارستان‌هاي ناكارا مي‌توانند با الگوگيري از بيمارستان‌هايي كه به عنوان واحد مرجع شناخته شده‌اند و با مديريت بهتر منابع مالي و انساني، به مرز كارايي نزديك شوند. واژه‌‌هاي كليدي: بيمارستان‌ها؛ تحليل؛ تفسير داده‌هاي آماري؛ ارزيابي عملكرد.

Introduction: Due to increased costs of health sector, much effort has been done to compare the performance of hospitals and measure their efficiency in recent years. The purpose of this study was to evaluate the relative efficiency of public and private hospitals in Qom during 2007 using data envelopment analysis (DEA) approach. Methods: This was an applied and analytic study. The study population included all the 8 hospitals in Qom. There was no need to assess the validity and reliability since real data and performance statistics of hospitals were used. Input variables in this study were number of general practitioners, specialist physicians, and paramedical staff, as well as number of active beds. Output variables included number of inpatients and outpatients admitted. First, input variables weighted by analytical hierarchy process (AHP) and reduced to two variables, namely number of physicians and number of active beds. Then, input-oriented CCR (constant returns to scale (CRS)) and BCC (variable returns to scale (VRS)) were used to assess the performance of Qom hospitals in 2007. After determining inefficient hospitals, efficient hospitals were ranked using Anderson-Peterson (AP) model. Expert Choice, Win4Deap and DEA-Master were used to perform the calculations. Results: CCR model indicated 3 hospitals as efficient and five hospitals as inefficient. The final ranking of hospitals based on this model was 1. Zahra; 2. Fatemi; 3. Izadi; 4. Vali-e-Asr; 5.Masoomeh; 6. Nekooyi; 7. Kamkar; and 8. Golpaygani. However, based on BCC model, four hospitals were efficient and four were inefficient. The final ranking was 1. Zahra; 2. Vali-e-Asr; 3. Izadi; 4. Fatemi; 5. Masoomeh; 6. Nekooyi; 7. Kamkar; and 8. Golpaygani. Conclusion: Most hospitals are not efficient. The performance of inefficient hospitals can be improved following the patterns used by reference hospitals and also by better financial and human resources management. Keywords: Hospitals; Analysis; Data Interpretation, Statistical; Performance Assessment.