اسلوب و ساختار اخلاق الاشراف

Style and Structure of Akhlāgh-ol Ashrāf

اخلاق الاشراف عبيد زاكاني با ساير آثار او هم در روش طنزپردازي و هم در زمينه ها و مضامين طنز متفاوت است. در اين رساله، عبيد با استفاده از نقيضه سازي از سخن شاعران و نويسندگان پيشين، به توصيف وضعيت طبقات مختلف اجتماع خصوصاً طبقات فرادست جامعه مي‌پردازد و با توجه به انحطاط اخلاق و مرگ فضيلت ها، به طريق كنايه و تهكّم، اخلاق را مايه تباهي و بي‌اخلاقي را مايه سعادت مي داند. باژگونگي مفاهيم و مسلّمات ديني و اخلاقي و نيز اصرار عبيد بر فضاسازي هاي هزل‌آميز از اجتماع عصر خود، نشان از موقعيت سياسي- اجتماعي ايران در عصر او دارد. انحطاط اخلاق در قرن هفتم و هشتم، علي رغم نگارش كتاب هاي اخلاقي، از زمينه هاي فساد اجتماع و سياست ايلخانان بوده‌است. نگاه هجوآميز عبيد به آثار بزرگاني چون فردوسي، نظامي و سعدي، طنز تلخ اخلاق الاشراف را به مجموعه اي از ارجاعات به متون گذشته تبديل كرده‌است. اين ارجاعات نه تنها در اثبات پيام ها و حكمت هاي مندرج در شعر و نثر پيشينيان، بلكه با كنايه هاي تلخ به اهل روزگار، بي‌اعتنايي آنان را به حكمت و دين و اخلاق باز مي نماياند. در اين تحقيق براي نشان دادن شگردهاي طنز عبيد در اخلاق الاشراف به تحليل سبكي و بررسي اين متن با رويكردي توصيفي و ساختاري مي‌پردازيم.

Obeyd Z?k?ni’s Akhl?gh-ol ashr?f is different from his other works, both in themes and ways of making humor. Z?k?ni, in this work, through using parody and irony refers to the words of the previous poets and writers to say that morality is the origin of corruption, and immorality is the source of prosperity, to be able, in this way, to criticize the behaviors of different social classes. The very displacing of the religious and ethical maxims accompanied by Obeyd’s insistence on creating satirical atmospheres is an honest reflection of his time which under the socio-political hegemony of Ilkhanid was a thorough decadence. The satirical look of Z?k?ni on the works of Ferdowsi, Sa’di, Nizami and other great Iranian writers, has turned out his black humor into an encyclopedia of references to Persian literary masters, and thus not only reminds us of the wise words of the great thinkers but of the fact that how neglectful the people were of these words. This article, by using a descriptive and structural approach, performs a stylistic study on Akhl?gh-ol Ashr?f in order to show the ironical techniques used by Z?k?ni.