نقد و بررسي ديدگاه‌هاي اصلي رقيب در مورد مساله‌ي بازگشت‌پذيري

Two Rival Approaches to Problem of Irreversibility

با كشف قانون دوم ترموديناميك و تلاش براي ابتناي آن بر ديناميك كلاسيك در نيمه دوم قرن نوزدهم ميلادي، مساله يا پارادوكس بازگشت‌پذيري براي اولين بار مطرح شد، زيرا قوانين ديناميك كلاسيك برخلاف قانون دوم ترموديناميك نسبت به زمان متقارن يا بازگشت‌پذير بودند. در اين مقاله پس از شرح اين مساله به بيان دو رهيافت اصلي در حل اين مساله مي‌پردازيم. در اولين ديدگاه كه پريگوژين از سردمداران آن است، بازگشت‌ناپذيري ناشي از ناپايداري‌هاي ديناميكي دانسته مي‌شود و اين ويژگي در سطح ميكروسكوپي در قالب نوعي «بي‌نظمي» تعريف مي‌شود؛ در حالي‌كه در ديدگاه ديگر، افرادي مانند پرايس و بريكمان بازگشت‌ناپذيري در سطح ماكروسكوپي را ناشي از وجود شرايط اوليه‌ي خاصي براي جهان در نظر مي‌گيرند و برقراري بازگشت‌پذيري در سطح ميكروسكوپي را در تضاد با آن نمي‌دانند. با وجود تفاوت اين دو ديدگاه در مباني نظري، نشان خواهيم داد كه مي‌توان اين نتيجه‌ي مشترك را از آنها استخراج كرد كه بازگشت‌پذيري اصولاً به‌لحاظ عملي غيرممكن است.

With the discovery of second law of thermodynamics and the attempt to supervene it on the classical dynamics, the paradox of irreversibility showed up for the first time, as the laws of classical dynamics, in contrast to the second law of thermodynamics, were reversible and symmetric with respect to time. In this paper, after reviewing the problem of irreversibility, we pin down two rival approaches to the problem. The first approach whose pioneer is Ilya Prigogine claims that irreversibility arises out of dynamical instabilities defined as “disorder” at microscopic level. However, according to the rival theory, which is advocated by Price and Bricmont, irreversibility at macroscopic level arises out of specific initial conditions of the world. This is not contrasted with the notion of irreversibility at microscopic level. Although the two rival theories are completely different with respect to their theoretical foundations, I will show that one can trace a consensus in a view that reversibility is “practically in principle” impossible. This is the term I have coined for the commonality between the two opposed theories.