بررسي وضعيت مصرف سيگار با بكارگيري مدل فرايند موازي توسعه يافته در بين دانش آموزان پسرراهنمايي شهر شيراز

Study of cigarette smoking status using extended parallel process model (EPPM) among secondary school male students in Shiraz city

مقدمه: شروع زود هنگام مصرف سيگار به عنوان يك مسيله مهم در سلامتي جامعه مطرح است كه نيازمند بررسي و شناخت بيشتري دارد. اين مطالعه به منظور تعيين وضعيت مصرف سيگار با بكارگيري مدل فرايند موازي توسعه يافته در بين دانش آموزان پسر راهنمايي شهر شيراز انجام شده است. روش بررسي: اين مطالعه يك پژوهش مقطعي توصيفي بود كه برروي دانش آموزان پسر مقطع سوم راهنمايي شهر شيراز در سال تحصيلي 89-1388 انجام گرفت. نمونه گيري به صورت خوشه اي چند مرحله اي بود. ابتدا در هر ناحيه، بطور تصادفي2 مدرسه انتخاب شد، سپس در هر مدرسه 3 كلاس بطور تصادفي انتخاب شد. براي جمع آوري اطلاعات، پرسشنامه مدل فرايند موازي توسعه يافته تدوين و پس از تاييد پايايي و روايي آن در اختيار 244 نفر از دانش آموزان قرار گرفت. جهت تجزيه و تحليل داده ها از نرم افزار spss استفاده شد. يافته ها: نتايج مطالعه نشان داد كه9/6% از دانش آموزان سابقه مصرف سيگار داشتند. 9/19% از دانش آموزان اظهار داشتند كه از طرف دوستان به آنها سيگار تعارف يا پيشنهاد شده است. ميانگين نمره حساسيت درك شده دانش آموزان نسبت به احتمال ابتلا به عوارض و پيامدهاي مصرف سيگار پايين بود(2/38). ميانگين نمره اثربخشي درك شده دانش آموزان نسبت به راهكارهاي توصيه شده جهت عدم مصرف سيگار در حد متوسط بود(8/51). ميانگين نمره آگاهي در دانش آموزان سيگاري(1/57) كمتر از دانش آموزان غيرسيگاري(4/61) بود. در حالي كه ميانگين نمره حساسيت درك شده در دانش آموزان غير سيگاري(8/37) كمتر از دانش اموزان سيگاري(2/45) و همچنين دانش آموزان در معرض خطر(7/44) بود. از طرف ديگر ميانگين نمرات متغيرهاي شدت درك شده، اثربخشي درك شده، خودكارآمدي درك شده و قصد رفتاري در دانش آموزان سيگاري( به ترتيب 8/71، 4/43، 3/62، 5/69 )، كمتر از دو گروه ديگر بود. نتيجه گيري: مطالعه نشان داد كه حساسيت درك شده دانش آموزان نسبت به احتمال ابتلا به پيامدهاي مصرف سيگار پايين است. بنابراين توصيه مي شود كه با استفاده از مدل فرايند موازي توسعه يافته،مداخلات آموزشي مناسبي طراحي و اجرا شود كه باعث درك حساسيت آنان نسبت به عوارض و پيامدهاي مصرف سيگار در اين گروه گردد.

Introduction: Smoking is recognized as the first preventable cause of mortality in the world. The early starting of cigarette smoking is a worrisome behaviour, which is considered as a strong predictor to show that, this behavior will be continued in the higher ages. Fear appeal theories play effective roles to prevent of this unhealthy behavior. The extended parallel process model (EPPM) is a model that is drived from fear appeal theories and applied as a theoretical framework to change the behavior. Methods: A total of 244 secondary school male students were participated in this cross sectional study in Shiraz. A multi step cluster sampling method was used in the present study. A questionnaire based on EPPM was used to collect the data. Result: The results of this study showed that 6.9% of the students have had history smoking. In this study, it has been reported that 19.9% of the students have started the cigarette with suggessting of their friends. The score mean of perceived susceptibility regarding the side effects of smoking among the students was low (38.2). The score mean of perceived response efficacy of recommended message to avoid the smoking was moderate (51.8). Score mean of knowledge of the smoker students(57.1) was lower than the nonsmoker students(61.4),while score mean of perceived susceptibility of the nonsmoker students (37.8) was lower than it in the smoker students(45.2) and at high risk students(44.7). In addition, score means of perceived severity, response efficacy, self efficacy and intention of the smoker students (71.8, 43.4, 62.3 and 69.5, respectively) were lower than those in the smoker and at high risk students. Conclusion: Results of this study showed that the rate of perceived susceptibility of undesirable outcome regarding to the smoking was low among the studied population. Therefore, it is recommended that with applying appropriate theories of trained healthy behavior among the students, the susceptibility and response efficacies to avoid of smoking are increased.