تعليقـات فارابـي و ابن‌سينـا و بازانديشي در «حقيقت» و «حكمت»

The Ta‘līqāts of Fārābī and Ibn Sīnā and Rethinking the Concepts of "Truth" and "Sophia"

يكي از برجسته‌هاي حكمي و فلسفي در تعليقات فارابي و ابن‌سينا تعليقي است با آغازه «الوقوف علي حقايق الاشيا ليس في قدره البشر»، كه در آن سخن از محدوديّت‌هاي معرفت بشري و پيامدهاي آن در چارچوب نگاه انسان آن روزگار به جهان بيرون از خود مي‌رود. در اين مقاله به بررسي نگاه ويژه و روشنگرانه‌اي مي‌پردازيم كه اين دو فيلسوف بزرگ در كتاب تعليقات به مسيله «حقيقت» و پيوند آن با معناي «حكمت» داشته‌اند. استنباط نگارنده از آموزه‌هاي تعليقات اين است كه چون هيچ انساني نمي‌تواند «حقيقت» را با علم حصولي و بي ابهام و اجمال بشناسد و هر انساني شايد تنها با روزنه‌اي از علم حضوري و در حدّ مختصّات وجودي خود بدان راه يابد، بايد تعريف تازه‌اي از «حكمت» به ‌دست داد كه برازنده انسان باشد؛ در غير اين صورت آنچه در اندازه انسان است «حكمت ‌دوستي» است نه «حكمت». با اين تفسير، سعادت و كمال انسان را نيز ديگر نمي‌توان در رسيدن به حقيقت دانست؛ چه چنين رسيدني نه معقول است و نه ممكن.

One of the most prominent philosophical issues in the books Ta‘l?q?ts by F?r?b? and Ibn S?n? is discussed in a chapter beginning with the title «understanding the truth of the things is not in manʹs capacity». In this chapter they examine the limits of human knowledge on his restricted view of the world. In this paper, I will discuss the special view through which those two great philosophers considered the issue of truth and its connection with the meaning of Sophia (Hikmat). This authorʹs understanding of the ideas discussed in the treatises Ta‘l?q?ts is that man cannot recognize clearly truth of things by means of indirect knowledge and that every human being can only penetrate into it by means of direct knowledge, i.e., knowledge by presence, according to his possibilities. Thus, a new definition of Sophia is required which would be suitable to his abilities. Otherwise, what is in manʹs capacity as a man is love of Sophia (Philosophia) not Sophia itself. According to this view, manʹs happiness and perfection is no longer considered as to reach the truth. The reason for this is that such a reading is neither justifiable nor possible.