كانت، تراكتاتـوسِ ويتگنشتـاين و سوژه متافيزيكي

Kant, Wittgenstein and Metaphysical Subject

كانت ضمن نقد رويكرد رياليستي متافيزيك سنتي، كه مطابق آن فاعل شناسا و فاعل اخلاقي جوهر قلمداد مي شوند، مفهوم سوژه متافيزيكي را جايگزين اين جوهر مي‌سازد. سوژه متافيزيكي به دليل سوژه بودنش مي‌تواند توجيه‌گر بستر كلي شناخت و قانون اخلاقي باشد، بي‌آنكه نيازي باشد تا خود، موضوع هر گونه علم و اثباتي قرار گيرد. ويتگنشتاينِ متقدم به خوبي واقف به كاربرد چنين سوژه‌اي براي يك نظريه دلالت شناختي است و لذا در تراكتاتوس صريحاً از آن ياري مي‌گيرد، به طوري كه به نظر مي‌رسد سوژه متافيزيكي نزد وي طنين كانتي دارد. با اين حال، تفاوت آشكار رويكرد ايده‌آليستيِ كانت به سوژه متافيزيكي با رويكرد غير ايده‌آليستي ويتگنشتاين موجب شده تا ويتگنشتاين از آن استفاده‌اي حداقلي كند، ولي همين حد از استفاده هم موجبِ ظهور ناسازه‌اي در نظريه تراكتاتوس شده است كه شايد بتوان آن را از دلايل شكست پروژه تراكتاتوس دانست. اين مقاله در راستاي تبيين و نشان دادن اين ناسازگاري گام برمي‌دارد. بدين منظور، بخش نخست مقاله به تبيين جايگاه سوژه متافيزيكي نزد ويتگنشتاين اختصاص دارد و بخش دوم، با تمركز بر دامنه سوژه متافيزيكي در فلسفه كانت، رويكرد ايده‌آليستي وي را بدان تبيين مي‌كند. در آخرين بخش به مقايسه كاربرد اين سوژه نزد كانت و ويتگنشتاين پرداخته و مي‌كوشد تا مدعاي مذكور را موجه كند.

Having criticized the realstic account of subject, Kant introduced the notion of metaphysical subject in his philosophical framework. In Kant’s view, metaphysical subject could make a room for both knowledge and moral law, generally speaking. Wittgenstein utilized metaphysical subject in his semantic theory in Tractatus which sounds Kantian. However, the difference between Kantian idealistic account and Wittgensteinian non-idealistic account towards metaphysical subject leads to the point that it is used in the Tractatus in the minimal sense. However, even this minimal usage of metaphysical subject produces a paradox in Tractatus. The paradox which could show the implausibility of the Tratctatus’ philosophical project. This paper tries to elaborate the paradox and show its logical implications.