كلمات فارسي در قديمي ترين فرهنگ نامه عربي

Persian Words in the Oldest Arabic Dictionary

كتاب العين خليل بن احمد فراهيدي، قديمي ترين فرهنگ نامه عربي است كه در اختيار داريم. در مباحث مقدّماتي اشاره كرده ايم كه هرچند منابع تاريخي نشان مي دهند اثر ابن عبّاس خصلت معجم گونه دارد، امّا اطلاق اصطلاح نخستين معجّم تنها زيبنده كتاب العين است. مقاله با توضيحات فرامتني درباره زندگي و اثر خليل بن احمد آغاز مي شود. نيز اشاره كوتاهي كرده ايم به نخستين فرهنگ نامه هاي عربي تا حدود قرن چهارم. در بخش «منبع شناسي تحقيق» گفته ايم كه غير از اثر خليل بن احمد، المعرّب جواليقي، لسان العرب ابن منظور از منابع كلاسيك و الالفاظ الفارسيّه المعرّبه اثر سيّد ادّي شير، معجم-المعرّبات الفارسيّه نوشته محمّد التّونجي و المعرّب و الدّخيل في المعاجم العربيّه نگاشته نصر علي به عنوان منابع اصلي تحقيق انتخاب شده اند؛ هر كدام به دليلي. محور تحقيق، كتاب العين است و اين كه حضور كلمات فارسي در نخستين فرهنگ نامه عربي چگونه است و منابع ديگر فقط در جهت توضيح بيشتر مورد استفاده قرار گرفته اند. مقاله شامل پنجاه و دو كلمه و تركيب فارسي است كه در كتاب العين آمده است؛ چه مواردي كه مولّف به فارسي بودن آن ها اذعان كرده و چه كلمات فارسي كه وي به كار برده، امّا به فارسي-بودن آن ها اشاره نكرده است. اين مقاله نشان مي دهد كلمات فارسي در قرن دوم هجري چندان در ميان اعراب متداول بوده كه نظر مولّف العين را به خود جلب كرده است.

Ketab-ol-Ein, which was written by Ahmad Farahidi, is one of the oldest dictionaries that exist today. In the preliminary discussion we mentioned that, although historical sources show that the work of Ibn Abbas looks like a dictionary, it is becoming accepted that Ketab-ol-Ein is the first dictionary. The article starts with explanations about the life and work of Khalilibn Ahmad. We have also mentioned first Arabic dictionaries that appeared before the fourth century. In the part devoted to source-recognition of articles it has been mentioned that apart from the work of Khalil ibn Ahmad, Al-Moarrab written by Javaliqi, Lesan-ol-Arab written by Ibn Manzour classical sources have been chosen. And Al-FazolFarsi–ol-Moarrabah, written by Sayyed Addy Shir, Mojamol Moarrabat- al Farsiah, written by Mohammad Al-Tanoji and Al-Moarrabwa Al-Dakhelfi Al-Majemel Al-Arabiah, written by nasr ali have been chosen as the main sources of the article. The main idea of this research is Ketab-ol-Einand we want to show the appearance of Persian words in the first Arabic dictionaries and the other sources have been used just because of more explanations. The article is included fifty-two words and compounds that have come in Ketab-ol-Ein.Whether the cases that author believes are Persian or Persian words that he has used, but has not mentioned, that they are Persian. This article shows Persian words were such as prevailing in the second century that catchthe eye of the author of Al-Ein.