درآمدي بر ادب حماسي و پهلواني كُردي با تكيه بر شاهنامه كُردي

An introduction to Kurdish epic and heroic literature especially on Kurdish Shāhnāme

مقاله حاضر با كاوش چند سويه‌، سعي در تعريف و تحديد منظومه‌هايي حماسي و پهلواني‌ را دارد كه عموماً زير نام شاهنامه كردي شناخته شده‌اند؛ منظومه‌هايي كه ريشه در اسطوره دارند و در بر دارند‌ه باورها و پنداشته‌هاي جمعي زاگرس نشينان از بن تاريخ تاكنون هستند. طرح تفاوت بن‌‌مايه‌هاي اسطوره‌اي در غرب و شرق ايران، محقّق را به كاوش در انديشه و جهان‌بيني شاهنامه كردي واداشته است. نتيجه آن به دست آمدن يك طبقه‌بندي است كه تا حدودي به اصالت سنجي قياسي شاهنامه كردي در تناسب با شاهنامه فردوسي كمك مي‌كند. سپس به ساختار وزني و زباني منظومه‌هاي كردي اشاره و سعي شده است با ارايه نمونه‌هايي به تبيين مفهوم زبان ادبي كردي-گوراني- بپردازيم. بحث سرچشمه‌هاي روايت شاهنامه كردي منجر به ورود به بحث در فرهنگ و ادب شفاهي شده است. در اين بخش به چگونگي ظهور دست‌نويس‌ها در ميان شاهنامه‌خوانان و شيوه‌هاي اجراي نقل پرداخته‌ايم. در پايان به اين نتيجه رسيده‌ايم كه شاهنامه كردي متني اصيل و متعلّق به حوزه فرهنگي زاگرس است كه بر اثر قرار نگرفتن در گفتمان رسمي ادبي كشور و به تاثير از تنوّع شديد فرق مذهبي پس از اسلام و آيين‌هاي به جامانده كهن ايراني اين سرزمين ، دست‌خوش دگرگوني و دگرديسي شده‌ است

This research tries to achieve an executive determination about Kurdish epopees. The epic poems which we know it’s as Kurdish Sh?hn?me. These epopees are rooted in myth and included the general believes and the viewpoints of Zagros settlers belong the earlier ages of human life from today. The difference of mythical foundations between Western and Eastern Iran appointed the researcher to survey in the ideas and worldviews of Kurdish Sh?hn?me. This surveying leads to achieve a conceptual classification and it helps to have a comparative studding to know the proportion of original Kurdish Sh?hn?me. The structure of Kurdish literary language and the poems meter is the other point that mentioned there and writer tries to determine and explain the concept of “Gur?ni” with some sample words. There is a special part for Oral literature also to explain how the booklets and handwritings were engendered and also has speaks about aspects of narrators’ performance. The main conclusion of this paper is that the Kurdish Sh?hn?me is an original and independent text in Gorani and the seclusion from official Iranian literature progress causes to accept some metamorphosis and also to be affected from some sects after Islam and ancestors of ancient Iranian religions in Zagros area.