همه تا درِ آز رفته فراز (يك معني ناشناخته آز در داستان رستم و سهراب)

An Unknown Meaning of the word “Az” in “Rostam and Sohrab Story”

بيت: «همه تا در آز رفته فراز/ به كس بر نشد اين در راز باز» در مقدّمه داستان رستم و سهراب يكي از ابيات دشوار و بحث انگيز شاهنامه است. درباره معناي اين بيت و تركيب «درِ آز» در آن تاكنون چند پيشنهاد مختلف مطرح شده است؛ از جمله: آز به معناي مرگ، آز در معني افزون خواهي، درِ آز به معني بالاترين حدّ زياده جوييِ انسان براي آگاهي از راز مرگ و چيرگي بر آن. نگارنده به استناد قرايني، معناي «نياز، احتياج، آرزو و به طور كلّي خواست طبيعي آدمي» را براي «آز» پيشنهاد و بيت مورد بحث را اين‌گونه معنا كرده است: همه آدميان نيازهاي طبيعي چون خوردن و آشاميدن و آميزش جنسي و آرزوهاي مختلف دارند كه لازمه زندگيِ اين جهاني است. چون زندگي طبيعي آدمي با ويژگي‌هاي خاصّ خود با مرگ- كه آن نيز قواعد ويژه خود را دارد- در تضاد است، درِ رازِ مرگ بر انسان گشوده نخواهد شد.

«همه تا در آز رفته فراز/ به كس بر نشد اين در راز باز» The above line is one of disputable and difficult lines in the introduction of “Rostam and Sohrab Story”. There are several suggested meanings for the lines and the phrse "door of az" including death, greed and the supreme greed of humanity for knowing secrets of death to achieve immortality. The author reasons that the following meanings can be suggested for the word for az: "need, requirement, wish and in general human natural demands”. Accordingly, the meaning of this line is as follows: “all human beings have natural demands like eating, drinking, sexuality and various wishes which are characteristics of the life in this world”. Since this life with its own specific features is in contrast with death, the mysterious door of death will be opened to nobody. Key Words: “Rostam and Sohrab Story”, introduction, greed, az, need and human natural demands.