ويتگنشتاين؛ انكار زبان خصوصي و مسيله ايمان ديني

Wittgenstein: Private Language and Religious Faith

كسي كه از لابه‌لاي تفكّر او در «رساله»، پوزيتيويزم منطقي سر بر آورد، همو نيز ضربه نهايي را به پيكره پوزيتيويزم وارد ساخت. ويتگنشتاين، با نقد نظرگاه فلسفي خود در «رساله» درباره زبان، راه را براي نجات باور ديني از چنبره خشك و تنگ اصل تحقيق پوزيتيويستي فراهم ساخت. گرچه در آثار متاخر ويتگنشتاين، دين چندان نقشي ندارد؛ اما اشارات و تلويحات گاه‌گاه او به دين، در لابه‌لاي سخنراني‌ها و گفت وگوها، چنان تصوير موثّري از دين ترسيم كرد كه عده‌اي سخن از اصالت ايمان ويتگنشتاين به ميان آورده‌اند. در اين مقاله، نشان داده شده كه انكار زبان خصوصي، به عنوان يك مبناي فلسفي، راهي در تفسير و تبيين زبان فراروي ويتگنشتاين نهاده است كه مي تواند به جاي بيان‌ناپذيري گزاره‌هاي ديني در «رساله»، تصوّر ديگري عرضه كند و از نقش «خدا»، «گناه» و ... سخن بگويد. بيان تاثيرگذار و نافذ ويتگنشتاين در انكار زبان خصوصي و تشبيه زبان به بازي، به عنوان فعاليّتي انساني و قاعده‌مند، توانست انحصار زبان در صورت واقع‌نما و علمي را در هم شكند و براي صورت‌هاي ديگر زباني نيز اهميّت و معنا قايل شود. گرچه بعضي محقّقان، نظرگاه ويتگنشتاين در باب باور ديني را «اصالت ايمان ويتگنشتاين» ناميدند؛ ولي اين مقاله نشان مي دهد كه انتشار آثار بعدي ويتگنشتاين، نشان از آن دارد كه ديدگاه وي به درستي تعبير نشده است.

Mohammadali Abdollahi It is clear that the logical positivism is result of Tractatus Logico-Philosophicus. But Wittgenstein’s critique of his opinion about language in Philosophical Investigations opened the way for religion be free from the positivistic reductionism. Although religion has not play role in Wittgenstein’s later works but his remarks about religion in his lectures and conversations was effective so that someone speak of "Wittgenstein’s fideism". In this assay, I show that Wittgenstein’s argument on the impossibility of private language as a philosophical basis how can instate of inexpressibility of religious statements explains the role of concept of God in the human life. After Wittgenstein’s death, although, some introduce his opinion as "fideism", but I show that, according to the works, this interpretation is wrong.