نردبان سلوك

The staircase to spiritual wayfaring

سخن نو درباره انديشه كهن حماسه هاي عرفاني و سفرنامه هاي روحاني گفتن اگر چه محال نيست، بس دشوار مي نمايد، بويژه سخن گفتن از سنت ديرينه ديرپاي حكايت پرواز و معراجِ روح آدمي به سوي جايگاهِ برينِ ديرين، چه به صورت داستان هاي معراج و چه در قالب حكايت هاي تمثيلي رمزي پرواز مرغان روح. سخن از حكايت سفرنامه روح آدمي است؛ يعني معراج. موضوع معراج نامه ها سفر است. مسافران معراج نامه ها، شارحان سفرنامه روح خويشند. آنان حكايتِ سفرِ خويش از عالم خاك به افلاك را بازگو مي كنند. مسافران اين سفر زايراني هستند كه پله هاي نردبان سلوك را مي پيمايند و موانع و منازل و افلاك را در مي نوردند، تا به معرفت، حقيقت و زيارت حق نايل شوند. نقل سفرنامه هاي روحاني ـ معنوي اگرچه با زبان معيار هنجار قابل بيان نيست، اما اين مسافران محاكات اندوه خويش را در حيطه فرازماني، در شرايط فرامكاني و با بياني فرازباني بازگو مي كنند. همين ويژگي هاي فراهنجار است كه اصالت نو شدن اين آثار را با پيشينه سنت، ريشه دار مي گرداند و قرون متمادي توجه شاعران و نويسندگان را به خود معطوف مي دارد. اين مقاله سعي دارد تا از ميان آثار مكتوب موجود ادبي ايران و جهان، پيش گاماني را كه به بيان سفر معنوي خويش ـ معراج ـ پرداخته اند، برجسته ترين آن ها را بر شمارد. بويژه متعالي-ترين آن ها يعني معراج مقدس حضرت رسول (ص) كه تاثيرگذارترين آن ها بر ساير معراج ها نيز بوده است، تا شيوه بيان هر يك را در معراج روحاني، عقلاني و انفسي آنان در طريق پيمودن مدارج نردبان سلوك، از زبان ايشان بازگويد.

This article is an attempt to withdraw from the literary canon throughout the world the most prominent pioneers who told about their spiritual journeys (Mi’raj). The nature of the miraculous journey of prophet Mohammad being the most influential of all other ascents according to moslems is emphasized. Also the account of their spiritual, mental, and internal journeys by stages from the start of their pilgrimage to their final attainment is given in their own words