پديد آورندگان :
عابدين پور جوشقاني، وحيد نويسنده , , اللهياري، فريدون نويسنده دانشگاه اصفهان , , سمايي دستجردي، معصومه نويسنده ,
كليدواژه :
تيموريان , خوشنويسان , خوشنويسي , هنر
چكيده فارسي :
در طول تاريخ ايران پس از اسلام، سده 9 ق را كه مقارن با دوران حاكميت تيموريان بر اين سرزمين است مي‌توان عصر رشد و شكوفايي انواع شاخه‌هاي هنري نظير نقاشي، معماري، تذهيب، كتاب آرايي و موسيقي دانست. در زمينه خوشنويسي نيز رواج و تكامل خطوط مانند نستعليق و تعليق علاوه بر رونق بازار اين هنر باعث شد تا خوشنويسي با فرهنگ ايراني همگوني پايداري برقرار سازد. كاركردهاي متعدد و مفيد خوشنويسان و جايگاه قابل احترام آنان در جامعه عصر تيموري، قشرهاي فرودست را نيز به سمت فراگيري اين هنر در درون نهادهايي كه به امر آموزش خوشنويسي مي‌پرداختند، سوق داد. از جمله كاركردهاي سياسي اين قشرها مي‌توان به فتحنامه نويسي، نوشتن مناشير شاهانه و تاثير هنر آنان در روابط بين المللي تيموريان اشاره نمود كه در جايگاه دبير و منشي به ايفاي اين وظايف مي‌پرداختند. آموزش خوشنويسي، تربيت فني و اخلاقي هنرآموزان، ترويج فرهنگ هنردوستي، توليد محصولات فرهنگي، و القاي ارزشهاي ديني به ويژه در قالب مذهب تشيع ازجمله كاركردهاي فرهنگي آنان بودند. علاوه بر اين‌ها خوشنويسان به مثابه يك صنف اجتماعي و در درون كارگاه‌هاي هنري، پاسخگوي سفارش‌هاي مردمي اعم از نگارش سنگ قبر، نوشتن قباله‌ها و سجلّات و انشاي نامه‌ها بودند. آموزش اين هنر در درون نهادهايي همچون كتابخانه‌ها، مدارس، هنرستان‌ها، دبيرستان‌ها، دارالانشاها و مكتب‌ها صورت مي‌گرفت.
تحقيق حـاضر سعي در تبيين كاركردهـا و جايگـاه خوشنويسي وخوشنويسان و نهادها و مراكز مهم پرورش اين هنر نظير تبريز و شيراز و هرات با استفاده از روش توصيفي و تحليلي و با تكيه بر اسناد خطي و منابع كتابخانه‌اي دارد.
چكيده لاتين :
During the history of Iran after Islam, the 9th /13th century, coinciding with the Timurids reign in this land, can be considered as the thriving age of various branches of art such as painting, architecture, illumination, book ornament, and music. Similarly, the prevalence and development of scripts such as nasta‘liq and ta‘liq in calligraphy, besides flourishing this art, caused it to establish an enduring homogeneity with the Iranian culture.
Various useful functions of calligraphers and their respectful status in society during Timurid era drove the lower class strata towards learning this art within the institutions engaged in teaching calligraphy. Writing fathnamas (dispatches announcing victory) and manashir-i shahana (Royal mandates) and the impact of their art on the Timurids’ international relations can be pointed out as
among the political functions of these strata, who rendered such services as secretaries and notaries. Teaching calligraphy, technical and ethical training of novices, promotion of art-loving culture, production of cultural products, and inculcation of religious values, particularly in the context of Shiism are among their cultural functions. Furthermore, calligraphers as members of a social guild within art workshops fulfilled people’s orders including writing epitaphs, contracts, sijillat (registers, official records), and composing letters.
This art used to be taught in such institutions as libraries, schools, art schools, high schools, chanceries (dar al-inshas), and writing schools (maktabs).
The present research tries to explicate the functions and status of calligraphy and calligraphers, as well as the important institutions and centers for this art such as Tabriz, Shiraz, and Heart, using the descriptive and analytical methods and relying on manuscript documents and library sources.
