بررسي اثرات سرب و كادميم بر آب، رسوب و جوامع ماكرو بنتيك خور زنگي (از انشعابات خور موسي در خليج فارس)

The impact of petrochemical activity (PETZONE) on metal concentration (Cd & Pb) in water, sediments and macrobenthic fauna of Zangi Creek (Branch of Moosa Creek in Persian Gulf)

خور زنگي در شمال غرب خليج فارس واقع شده و يكي از انشعابات خور موسي مي باشد. خور زنگي علاوه بر اهميت شيلاتي از جنبه هاي زيست محيطي نيز داراي ارزش زيادي بوده و از نقطه نظر توليد، غنا و تنوع زيستي داراي آبزيان مختلف شامل انواع ماهيان و انواع كفزيان است كه غذاي آنها را شامل مي شود. با احداث منطقه ويژه اقتصادي پتروشيمي ماهشهر در سال 1376در كنار خور زنگي، تغييراتي در اين اكوسيستم حساس ايجاد و طي اين مدت پسآب هاي تصفيه شده و تصفيه نشده كارخانجات اطراف وارد آن شد. نمونه برداري از كفزيان و فلزات كادميوم و سرب، موجود در آب و بستر خورهاي محصور و قسمت آزاد شرقي خور زنگي دو مرتبه در فصل پرباران و كم باران جهت ارزيابي ميزان اين فلزات در آب و رسوبات سطحي خور زنگي و تاثير آنها بر تراكم كفزيان انجام شد. فاكتورهاي دما، pH، شوري، دانه بندي و درصد كل مواد آلي، به دليل تاثيرشان بر غلظت فلزات سنگين اندازه گيري و همبستگي بين آنها با ميزان فلزات سنگين سنجيده شد. نمونه-هاي كفزي پس از انتقال به آزمايشگاه جداسازي و شمارش مي شدند. براي آناليز فلزات سنگين، نمونه هاي آب و رسوب در دماي 4 درجه سانتي گراد به آزمايشگاه منتقل و براساس استانداردهاي رايج و بوسيله دستگاه جذب اتمي اندازه گيري شدند. حداقل و حداكثر ميزان اندازه گيري شده فلزات برحسب ppm عبارتند از: كادميوم در آب 07/0 تا 12/0، در رسوب 68/1 تا 88/2 و سرب در آب 19/0 تا 29/0، در رسوب 43/1 تا 31/7 بود. نتايج نشان دادند ميزان سرب و كادميوم موجود در رسوبات نواحي نزديك به تخليه پسآب نسبت به ايستگاه هاي دورتر از اين نواحي بالاتر بود. با وجود آنكه فراواني كفزيان در ايستگاه هاي نزديك به محل تخليه پسآب بسيار پايين بود ولي ارتباط معني داري بين غلظت فلزات سنگين و تغييرات فراواني كفزيان در ايستگاه هاي مختلف مشاهده نشد (05/0P > ). نواحي نزديك به تخليه پسآب داراي حداكثر pH و حداقل شوري نسبت به نواحي دورتر از محل تخليه پسآب بودند. نتايج آزمون همبستگي نيز بيانگر وجود ارتباط قوي معني دار بين شوري و pH با غلظت فلزات در آب بودند (01/0 > P).

Zangi Creek is located in the Northwest of Persian Gulf, a branch of Moosa Creek. Zangi creek is important for aquatic animal’s diversity and richness. After establishing the Petrochemical special Economic Zone (PETZONE) in 1997 near the Zangi Creek, sludge and effluent was released in this sensitive ecosystem. A survey of the creek was performed, assessing macrobenthic density lead, cadmium heavy metals, total organic matter, and Grain size of sediments, pH, temperature and salinity in winter and summer 2006. Benthos abundance was assessed per square meter in laboratory after washing sediments with 500 micron standard sieve. Samples were transferred to laboratory in 4°C and analyzed by atomic absorption according to the related standards. It was found that minimum and maximum levels of Cadmium in water ranged from 0.07~0.12 ppm and in sediments ranged from 1.68~2.88 ppm, Lead levels in water ranged from 0.19~0.29 ppm and in sediments ranged from 1.43~7.31 ppm. Results showed that the distinct creek was more polluted than eastern part with high levels of Cd, Pb, pH and low levels of salinity. The physico-chemical changes such as pH and salinity were significantly correlated to metals in sediments (P < 0.01). Although Macrobenthos density was very low at discharge area but density didnʹt have a significant correlation with metals (P < 0.05).