تنوع ژنتيكي در برخي صفات توده‌هاي بومي شنبليله ايراني

Genetic Diversity in Some Characteristics of Iranian Fenugreek (Trigonella foenum graceum L.)

شنبليله گياهي يك ساله متعلق به تيره ي بقولات است كه سابقه ي كاشت طولاني در ايران دارد. توده‌هاي متنوعي از اين گياه در كشور يافت مي شود، و لازم است كه تحقيق كاملي به منظور شناسايي و ارزيابي اين توده‌ها صورت پذيرد. به منظور ارزيابي تنوع ژنتيكي توده‌هاي بومي شنبليله ايراني، 20 توده از نقاط مختلف كشور جمع‌آوري و صفات كمّي و كيفي آنها مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد توده‌هاي شنبليله مورد بررسي از نظر اغلب صفات ارزيابي شده در سطح احتمال 5 و 1 درصد با يكديگر اختلاف معني‌داري داشتند. عملكرد توده‌هاي مورد بررسي بين 93/23 الي 41/44 گرم وزن‌تر در هر بوته متغير بود. همچنين، از نظر گلدهي، توده‌ها به گروه‌هاي زودگل، ميان‌گل و ديرگل طبقه بندي شدند. نتايج نشان داد اين توده‌ها از 39 تا 76 روز بعد از كاشت وارد مرحله ي گلدهي شدند. وزن هزار دانه نيز در ميان توده‌ها تفاوت معني داري داشت و ميزان آن از 56/5 گرم در توده سمنان و 44/19 گرم در توده كرمانشاه متغير بود. بر اساس تجزيه خوشه‌اي، توده‌ها در 3گروه قرار گرفته و هر گروه به ترتيب 11، 8 و 1توده ي بومي را شامل شدند. بررسي سطح پلوييدي توده‌هاي بومي نشان داد كه تمامي توده‌هاي مورد بررسي، ديپلوييد (16 = x2 = n2) بودند. نتايج اين تحقيق نشان داد توده‌هاي بومي شنبليله ايراني از نظر صفات مورد مطالعه از تنوع بالايي برخوردار هستند و منبع ژنتيكي مناسبي براي برنامه‌هاي اصلاحي به شمار مي‌روند.

Fenugreek is an annual plant belonging to Legominosae family with a long history of farming in Iran. There exists various accessions of this plant in Iran; however, no comprehensive study to fully understand it has ever been carried out. Twenty populations of fenugreek native to Iran were collected from different parts of the country to asses the genetic variability of the plant and study some of their features. The results suggest that there are significant differences in most of traits under study. The wet weight ranged between 23.93 and 44.41 grams of the wet weight per plant. Moreover, the accessions, were classified with regard to the flowering features into 3 categories of early blooming, inter blooming, and late blooming. The results also showed that the accessions started to produce flower within 39 to 76 days of plantation. The index of one thousand seed weight also showed meaningful differences ranging from a low of 5.56 grams in Semnan mass to a high of 19.44 grams in Kermanshah accession. The analysis of ploid level of the accessions native to Iran revealed that all the masses under study were diploid (2n=2x=16). Finally the results show that the native masses of Iranian Fenugreek enjoy high diversity regarding the features under study and make suitable genetic resource for breeding programs.