زمينه‌‌‌هاي همكاري و رقابت ايران و روسيه در آسياي مركزي در چارچوب ژيوپليتيك

Iran-Russia Cooperation and Rivalry Grounds in Central Asia in a Geopolitical Framework

با وجود پايان يافتن رقابت ژيوراهبردي واشنگتن و مسكو در بسياري از مناطق جهان بعد از جنگ سرد، چنين به‌نظر ميرسد كه در حوزه آسياي مركزي و قفقاز اين رقابت‌‌‌ها تازه آغاز شده است. مهمترين دليل آن اين است كه روس‌ها همچنان برحفظ آسياي مركزي ‌به‌عنوان يكي از حوزه‌‌‌هاي نفوذ خود اصرار دارند. پس از فروپاشي شوروي، خلا قدرت در آسياي مركزي موجب ورود قدرت‌هاي ديگر در منطقه شد و يك بازي بزرگ جديد در منطقه شكل گرفت. اين رقابت ميان قدرت‌هاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي‌ با هدف كسب برتري‌هاي ژيوپليتيك، توانايي شكل‌دهي به ساختارهاي امنيتي، تسلط بر منابع انرژي و توسعه حوزه نفوذ است. مقاله پيش‌رو با روش توصيفي- تحليلي به بررسي منافع و الگوهاي رفتاري قدرت‌هاي ‌منطقه‌اي و فرا‌منطقه‌اي در محيط ژيوپليتيكي پس از جنگ سرد در آسياي مركزي مي‌پردازد و ضمن بررسي هدف‌‌‌ها و منافع ايران و روسيه به‌عنوان دو بازيگر اصلي در منطقه آسياي مركزي، الگوي تعامل ميان آنها را مشخص مي‌كند كه مي‌تواند در قالب طيفي از رقابت تا همكاري معنا يابد. ادعاي اين مقاله آن است كه راهبرد تقابل و تضاد در روابط ايران و روسيه به سود هيچ يك نيست و راهبرد رقابت در بستر همكاري، بهتر مي‌تواند تامين كننده منافع ايران در آسياي مركزي باشد.

Even though subsequent to the Cold War, Washington and Moscow geostrategic competition came to an end in many parts of the world, a fresh rivalry has been sparked between them in Central Asia and the Caucasus. This is mostly attributed to Russia’s insistence on maintaining Central Asia as its sphere of influence. Following the dissolution of the Soviet Union, power vacuum in Central Asia brought other powers to the region and engaged them in a new "Great Game". This rivalry has been developed between regional and transregional powers with the aim of gaining geopolitical advantages, enhancement of security structures, dominance over energy resources and extension of their sphere of influence. This article adopts a descriptive-analytical approach and analyzes benefits and behavioral patterns of regional and trans regional powers in Central Asia geopolitical environment after the Cold War. In addition, it studies objectives and interests of Iran-Russia as two main actors in Central Asia and specifies their interaction at opposite ends of rivalry and cooperation. The paper claims that Iran-Russia conflict is not in line with their interests and the approach of rivalry in a cooperation platform would best serve Iran’s interests in Central Asia.