ارزيابي ژنوتيپ‌هاي گلرنگ (Carthamus tinctorius) پاييزه براي تحمل به خشكي

Evaluation of Autumn Sown Genotypes of Safflower (Carthamus tinctorius) for Tolerance to Drought Stress

پانزده ژنوتيپ انتخابي از كلكسيون گلرنگ بانك ژن گياهي ملي ايران در قالب دو آزمايش جداگانه به صورت طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در شرايط آبياري متداول و تنش خشكي مورد بررسي قرار گرفتند. هر دو آزمايش تا مرحله 50% غوزه‌دهي براساس 80 ميلي‌متر تبخير از تشتك تبخير كلاس A آبياري شدند. از اين زمان به بعد در آزمايش تنش، آبياري بر اساس 180 ميلي‌متر تبخير از تشتك انجام شد. ژنوتيپ‌هاي 532 (از اسپانيا)، IL111، 633.1 و 642.2 (از ايران) و 772.1 (از ايالات متحده آمريكا) بالاترين و ژنوتيپ‌هاي 753.2 و 581 پايين‌ترين عملكرد دانه را در هر دو شرايط تنش و بدون تنش داشتند. در تجزيه به مولفه‌هاي اصلي براساس شاخص‌هاي مقاومت به خشكي، دو مولفه اصلي اول 9/96 درصد از كل تنوع موجود در داده‌ها را در برداشتند. بر اساس ضرايب شاخص‌ها، مولفه اصلي اول بيانگر تحمل تنش و مولفه اصلي دوم نشان‌دهنده پتانسيل عملكرد بالا در شرايط مطلوب بود. به منظور تمايز تغييرات عملكرد در شرايط تنش خشكي از تغييرات عملكرد بالقوه و زمان رسيدن از شاخص DRI استفاده شد. ضريب تبيين رگرسيون عملكرد در شرايط تنش بر عملكرد در شرايط بدون تنش خشكي و تعداد روز تا گلدهي (61/0) نشان داد كه فقط بخشي از عملكرد ژنوتيپ‌ها در شرايط تنش متاثر از عملكرد بالقوه و زمان رسيدن بود. در تجزيه خوشه‌اي، ژنوتيپ‌هاي مورد مطالعه در سه گروه متحمل، حد واسط و حساس قرار گرفتند.

Fifteen sufflower genotypes selected from collection of National Plant Gene Bank of Iran were assessed in two separate experiments of normal and stress conditions in randomized complete block design with three replications. Both experiments were irrigated to the time of 50% heading based on 80 millimeter evaporation form class A evaporation pan. From this time on, irrigation was performed based on 180 millimeter evaporation in drought stress experiment. Genotypes 532 from Spain, IL111, 633.1 and 642.2 from Iran and 772.1 from USA had the highest and genotypes 753.2 and 581 the lowest seed yield in both conditions. In principal component analysis on the basis of drought resistance indices, the first two components comprised 96.9% of the total variation in data. Based on the coefficients of indices, the first principal component indicated stress tolerance and the second principal component expresses high yield potential in favorable condition. DRI index was calculated in order to differentiate the variation of seed yield in stress condition from potential seed yield and time of maturity. Coefficient of determination for regression of yield in stress condition on yield in non-stress condition and days to flowering (0.61) indicated that only a part of yield of genotypes in stress condition is affected by potential yield and time of maturity. Cluster analysis located the genotypes within three groups of tolerant, intermediate and susceptible.