تحليلي برسازمان‌يابي فضايي سيستم شهرهاي نواحي ساحلي جنوب ايران

An Analysis of Spatial Organization in Southern Coastal Cities of Iran

هدف مقاله‌ي حاضر آن است كه با بررسي و تحليل نحوه‌ي توزيع فضايي جمعيت در نظام شهرهاي نواحي ساحلي جنوب ايران، روند تحوّلات آنها را در چهل سال گذشته با كاربرد الگو‌ها و تكنيك‌هاي رايج در اين زمينه شناسايي كند. اين پژوهش قصد اثبات ارتباط مستقيم بين مطلوبيّت شاخص‌هاي به كار رفته و نيروهاي اقتصادي- اجتماعي را ندارد؛ بلكه كاربرد الگوهاي رايج در زمينه‌ي تحليل نظام سكونتگاهها در راستاي توصيف و تحليل شرايط و روند تغييرات شبكه ي شهري ساحل جنوب كشور، مورد توجه است. الگو‌هاي به كار رفته در اين پژوهش مشتمل بر سه دسته شاخص‌هاي نخست شهري (شاخص نخست شهري جفرسون، شاخص دو شهر، شاخص چهار شهر كينزبرگ، شاخص چهار شهر مهتا و شاخص موماو و الوصابي)، شاخص‌هاي تمركز (شاخص تمركز هرفيندال، هندرسون، و شاخص تقوايي) و در پايان شاخص‌هاي توزيع متعادل (منحني لورنز و ضريب جيني فضايي، ضريب آنتروپي، توزيع رتبه – اندازه و ضريب پارتو وروش كرنل) است. جامعه ي آماري مورد مطالعه، شامل شهرهاي ساحلي استان هاي خوزستان، بوشهر، هرمزگان و سيستان و بلوچستان است. نتايج به دست آمده اين پژوهش نشان مي‌دهد شاخص‌هاي نخست شهري و تمركز هر دو در سال 1355 در بيشترين مقدار خود در مقايسه با هر زمان ديگري بوده اند. در مقابل، شاخص‌هاي تعادل در اين سال بيانگر نامتوازن ترين وضعيّت اند. شاخص‌هاي نخست شهري از سال 1355 تا سال 1375 همواره رو به كاهش بوده، امّا در سال 1385 افزايش داشته اند. شاخص‌هاي تمركز و تعادل به طور مشابه طيّ سال‌هاي 75-1365 نشان دهنده ي كاهش تمركز و افزايش تعادل هستند، امّا در سال 1385با شدت بسيار كمتري در مقايسه با شاخص‌هاي نخست شهري از افزايش تمركز و كاهش توزيع متوازن جمعيت در منطقه حكايت دارند، كه نشان دهنده ي ظهور مجدّد قطبي شدن در منطقه است.

The aim of this paper is to examine and analyze the spatial distribution of population in cities of the Southern coastal Region of Iran by using common models and techniques in the field and to study the trends of evolution in a time period of 40 years (1345-1385). Models used in the study can be classified into three main groups. The first group is THE PRIMATE CITY INDEXES (including Jefferson’s Model, Kinsberg’s Model of two and four cities, Mahta’s Model of four cities, and Mumao and Alosabi’s Model), The second is CONCENTRATION INDEXES (including Hernfindals index of concentration, Handerson’s index and and Taghvaee’s index) and finally EQUILIBRIUM INDEXES (including Lorenz Trend, GINI Coefficient, Entropy Coefficient, Pareto Coefficient and Kernel Method). This case study is done in cities of the Southern coastal regions of IRAN (including Khouzestan, Boushehr, Hormozgan, and Sistan and Baluchestan Provinces) in a time period of 1345-1385. The results show that the Primate City indexes and concentration indexes were at the maximum level in 1355 in this time period while the equilibrium indexes are skewed. The Primate city indexes decrease in the time period of 1355-1375 while they increase in 1385. The concentration indexes are decreasing and so the equilibrium indexes in a time period of 1365-1375 is increasing while this trend is moving towards the concentration and disequilibration in 1385.